19oC14oC18oC15oC
287
Մերձավորարևելյան մեծ ճգնաժամի ցունամիի ալիքները սկսում են հասնել Անդրկովկաս, կարծում է քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովը: Նրա խոսքով՝ Իրանի Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի քարտուղար Ալի Աքբար Ահմադիանն այցելել է Բաքու և Երևան։ Նա բանակցություններ է վարել Ադրբեջանի և Հայաստանի բարձրագույն ղեկավարության հետ։ Այցն ուղղակիորեն կապված էր Մերձավոր Արևելքում և, մասնավորապես, Սիրիայում տեղի ունեցող բուռն իրադարձությունների հետ։ Թեհրանին անհանգստացրել է Երևանի նկատմամբ Բաքվի սուր հռետորաբանությունը՝ կապված, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» իրականացման հետ, որը Հայաստանի տարածքով Ադրբեջանին կապում է Նախիջևանի և Թուրքիայի հետ։ Իրանը կասկածում է, որ հայկական Մեղրիի շրջանը կարող է բռնագրավվել հօգուտ Ադրբեջանի, ինչը դիտարկում է որպես իր անվտանգության սպառնալիք։ Թեհրանը նաև զգուշանում է Երևանի արևմտյան շեղումից՝ ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերությունների «սառեցման» և Արևմուտքի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության ընդլայնման ֆոնին։
«Իհարկե, Թեհրանը տեսնում և հասկանում է տարածաշրջանում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի բարդ «շախմատային խաղը»։ Բայց նա կասկածում է, որ դա ընդամենը քող է ոչ միայն Անդրկովկասում, այլև՝ Իրանում ավելի գլոբալ արևմտյան նախագծերի իրականացման համար։ Միևնույն ժամանակ, Թեհրանը Բաքվի վրա զսպող ազդեցություն գործադրելու ավելի մեծ հնարավորություն ունի, թեկուզ այն պատճառով, որ Ադրբեջանը Ռուսաստանի հետ միասին «Հյուսիս-Հարավ» գլոբալ աշխարհատնտեսական նախագծի մասնակից է և շահագրգռված է Կովկասում քաղաքական և աշխարհաքաղաքական կայունության պահպանմամբ: Ավելին, Բաքուն հանդես է գալիս տարածաշրջանի երկրների կողմից տարածաշրջանային խնդիրների լուծման օգտին և վիճելի հարցերի լուծման համար աջակցում է 3+3 ձևաչափին (Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա, Ադրբեջան, Հայաստան և Վրաստան): Այստեղ Թեհրանի և Բաքվի շահերը համընկնում են, քանի որ դա ամրապնդում է նրանց երկրների ռազմավարական խորությունը», – գրել է Տարասովը։
Նրա խոսքով՝ Հայաստանն այլ խնդիր է: Քաղաքագետի բացառիկ տեղեկությունների համաձայն՝ Ահմադյանը Երևան կատարած այցի ժամանակ առաջարկել է Հայաստանին հրաժարվել սահմանամերձ տարածքներում ԵՄ առաքելության գործունեությունից, որի մանդատը վերջերս երկարաձգվել է ևս երկու տարով։ Հասկանալով, որ Երևանն այդպիսով փորձում է «անվտանգության երաշխիքներ» ստանալ Բրյուսելից, Ահմադիանն առաջարկել է Հայաստանին ռազմական պայմանագիր կնքել իր տարածք իրանական զորքեր մտցնելու հնարավորությամբ։ Սա, ըստ Թեհրանի՝ չի համարվի «իր տարածքում արտաքին ռազմական ուժերի առկայություն և միայն կկայունացնի իրավիճակը»։ Այսպիսով՝ Հայաստանը հայտնվել է պատրաստի լուծումներով երկու կենտրոնների արանքում, և ստիպված է լինելու իր համար դժվար քայլեր ձեռնարկել։ Ըստ քաղաքագետի՝ այս իրավիճակից երկու ելք կա.
Առաջին՝ հաշտություն կնքել Ադրբեջանի հետ, վերականգնել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ և դրանով իսկ պաշտպանվել հետագա բացասական զարգացումներից։ Երկրորդ՝ կրճատել ԵՄ առաքելության գործունեությունը, թեև ՀՀ կառավարությունը հավանություն է տվել Եվրամիությանը հանրապետության միանալու մասին օրենքի նախագծին։
«Փաստն այն է, որ այս առաքելությունը երբեք չի կատարել իր պաշտոնապես հայտարարված գործառույթները՝ նվազեցնել ռիսկերը և կայունություն հաստատել Հայաստանի և Ադրբեջանի պայմանական սահմանին։ Եղել են կրակոցներ, սակայն առաքելությունը երբեք չի արձանագրել այդ փաստերը: Խնդիրներ է առաջացրել նաև այն փաստը, որ առաքելության աշխատանքում փոփոխությունները կատարվել են Հայաստանի կողմից միակողմանիորեն՝ առանց Ադրբեջանի հետ ծանուցման, քննարկման կամ համաձայնության։ ԵՄ առաքելությունը միայն ավելացրել և շարունակում է մեծացնել ոչ միայն լարվածությունը տարածաշրջանում, այլև Բաքվին ու Թեհրանին մղում է որոշակի գործողությունների», – կարծում է Տարասովը։
Նա հավելել է, որ Մերձավոր Արևելքում ժամանակի և իրադարձությունների հետ Հայաստանում եվրոպացի դիտորդների աշխատանքի կարգավիճակն ու ձևաչափը սկսել են փոխվել, ինչը հուշում է Սիրիայից հետո Իրանի և Ռուսաստանի դեմ նոր, ավելի խորը և լայն աշխարհաքաղաքական խաղի սկիզբը։ Այժմ զգացվում է, որ եվրոպացիներն իրենց գործողություններով փորձում են «մեկ կրակոցով խոցել երկու թիրախ»: «Հայաստանն իսկապես ստիպված է լինելու լուրջ պատմական ընտրություն կատարել։ Որքան շուտ նա հասկանա դա, այնքան լավ կլինի իր և մյուսների համար», – նշել է Տարասովը:
