Մի բանաստեղծության պատմություն

Շուրջ կես դար առաջ գրված այս բանաստեղծությունը գտն­վել է Հայաստանի ՊԱԿ-ի դիվանում։ Հեղինակը Գարեգին Նժդե­հի հետ Վլադիմիրի բանտի միևնույն բանտախցում դատապարտ­ված՝ Կուզմենկո ազգանունով մի բանտարկյալ է եղել։ Նրա մա­սին, ցավոք, ուրիշ ոչինչ հայտնի չէ։ Այս պարզ, անմիջական ե հուզիչ տողերով ստեղծագործությունը, գուցե, գրված է անվարժ ձեռքով, չի փայլում գեղարվեստական արժանիքներով, սակայն արժեքավոր է նրանով, որ մեծ հայրենասերի բանտային տառա­պանքների մասին պատմող փոքրիկ մի հուշ է՝ գրված այլազգի ականատեսի ձեռքով և սրտի թելադրանքով, որտեղ զարմանալի պատկերավորությամբ են արտացոլված հերոսի կյանքի վերջին տարիների ողբերգական ապրումները...

ՀԱՅՐԵՆԻ ՀՈՂԸ

Տեսա մի բուռ հող՝ թաքցրած

Ալեհեր բանտարկյալի մոտ.

Իր բանտախուցն էր նա բերել

Հայրենի երկրից մի բեկոր։

Պահում էր որպես բալասան

Եվ հաճախ խոնարհվում նրան.

Անթեոսը Ձեզ կնախանձեր,–

Ասացի մի անգամ նրան։

Շատ եմ մաքառել, սիրելի՜ս,

Պայքարել քառասուն տարի,

Եվ ահա... այսքանն է,– ասաց,

– Իմ բաժին հողը հայրենի։

Տխուր ու դաժան պատերով

Բանտային մեր խուցը մի օր

Խուզարկու զինվորներ մտան

Եվ հողն այդ խլեցին մի բուռ։

Տեսա արցունքները նրա՝

Մանկան պես արտասվող ծերունու.

Ինչ ասել է հող հայրենի,

Որին կապվել ես ողջ կյանքով։

1951, սեպտեմբեր

***

Գարեգին Նժդեհի սիրելի երգը

***

Հատված «Գարեգին Նժդեհ» ֆիլմից