Հորդորակ բայերի ելակետային ձևերի սխալ գործածության մասին

28.02.2020 14:06
914

    Հայերենի բայերի ելակետային ձևերը  կազմվում են երկու վերջավորությամբ՝ ԵԼ և ԱԼ: Այսպես՝ գործել, շահել, զեղչել, թպրտալ, թնդալ, զղջալ: Վերջավորությունների Ե և Ա ձայնավորները պահպանվում են բայական տարբեր ձևերում, ինչպես՝ գործեցինք, զեղչեց, թնդացին, զղջաց և այլն: 

    Կան նաև բայեր, որոնք ունեն խոնարհման զուգաձևություն, օրինակ՝ սարսռալ / սարսռել բայը ենթարկվում է թե՛ Ա, թե՛ Ե խոնարհման, այսպես՝ սարսռացի, սարսռացիր, սարսռաց կամ սարսռեցի, սարսռեցիր, սարսռեց: Այդպես էլ ափսոսալ և ափսոսել, փողփողալ և փողփողել, վետվետալ և վետվետել «թեթև՝ աննկատելի ալիքներով ծփալ», ոստոստալ և ոստոստել «հաճախակի ոստյուններ անել», հաչել և խոսակցական հաչալ, հեծեծել և խոսակցական հեծեծալ «հառաչել, ողբալ» և այլն:

    Միայն մեկ բացառություն կա: Հայերենի ամենագործածական բայերից  ասել-ը, որն անկանոն բայ է, պատկանում է Ե խոնարհման, սակայն ժամանակային որոշ ձևեր կազմելիս   ենթարկվում է Ա խոնարհման՝ ասացիասացիր, ասաց (հմմտ. ասացվածք, հեքիաթասաց, ասացող), ոչ թե ասեցի, ասեցիր, ասեց և այլն։ Ե-ով կազմված ձևերը բնորոշ են խոսակցական լեզվին:

    Նույնքան հաճախական է խոսել բայը, որը, ի տարբերություն ասել-ի, կանոնական է. բայական դիմավոր և անդեմ ձևեր կազմելիս կիրառվում է Ե-ն: Այսպես՝ խոսեցի – խոսեցիր – խոսեց,  խոսել (է) – խոսելու – խոսելով – խոսած, խոսի՛ր…

    Իսկ երբ ընտրվում է ելակետային սխալ ձևը, սկսվում է սխալների շղթան: Այսպես՝ խոսալ – խոսացի – խոսացիր – խոսաց,  խոսացել (է) – խոսալու – խոսալով – խոսացած, խոսա՛… Գրական հայերենում, մասնավորապես պաշտոնական խոսքում այս բայաձևերն անընդունելի են: Նրանց հաճախական գործածությունը հատկապես սերիալներում և հեռուստատեսային հաղորդումներում անտանելի է դարձել:

    Մի շարք բայերի պարագայում ևս ելակետային սխալ ձևեր են ընտրվում, ինչպես՝ գովալ (փոխանակ՝ գովել), ծիծաղալ (փոխանակ՝ ծիծաղել), որը շղթայական սխալի պատճառ է դառնում և խաթարում հայերեն խոսքը:

    Հիմք ընդունելով ասվածը՝

    ՀՈՐԴՈՐՈՒՄ ԵՆՔ
    հատկապես պաշտոնական և հանրությանն ուղղված խոսքում հետևել գրական լեզվի կանոնին:

     

    ԼԵԶՎԻ ԿՈՄԻՏԵ

     

    Գյումրիում 8 անձ ձերբակալվել է ընտրակաշառք տալու, ստանալու, ընտրության ժամանակ բարեգործության արգելքը խախտելու մեղադրանքներով․ Հակակոռուպցիոն կոմիտե

    27.03.2025 21:29

    «Ադրբեջանական սադրանքներն անպատասխան թողնելը հղի է վտանգավոր հետևանքներով»․ Տիգրան Աբրահամյանն այցելել է Սյունիք

    27.03.2025 21:25

    Մեկնարկել են Ներքին Խնձորեսկ-Գորիս ճանապարհի վերակառուցման աշխատանքները

    27.03.2025 18:54

    Հովիկ Աղազարյանն ու Տարոն Մարգարյանը կզրկվեն անձեռնմխելիությունից. ՔՊ-ն տվեց համաձայնությունը

    27.03.2025 18:44

    ՀՀ տնտեսական աճի տեմպը բավական արագորեն դանդաղում է. «ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամ

    27.03.2025 17:29

    ՊՆ-ում շարունակվել է ԶՈՒ բարձրագույն և ավագ սպայական կազմերի ատեստավորման գործընթացը

    27.03.2025 17:14

    Այս տարվա նոյեմբերին Գորիսում կանցկացվի շախմատի միջազգային խոշոր մրցաշար

    27.03.2025 15:34

    ՌԴ-ի և ՀՀ-ի ղեկավարները մշատական կապի մեջ են, բազմակողմանի քաղաքական երկխոսությունը շարունակվում է. ՌԴ ԱԳՆ

    27.03.2025 14:59

    Նոր մասնաճյուղ, նոր նպատակներ, նոր հնարավորություններ և մեծ հեռանկարներ

    27.03.2025 14:37

    Գյումրիում իրականացված խուզարկությունների արդյունքում կան ձերբակալված անձինք

    27.03.2025 14:24

    Միջնորդում եմ տալ համաձայնություն՝ Տարոն Մարգարյանի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու մասին. Աննա Վարդապետյան

    27.03.2025 13:40

    Իրավապահ մարմինները խուզարկություն են անցկացրել «Մայր Հայաստան» դաշինքի Գյումրիի գրասենյակում

    27.03.2025 12:15