Այսօր Ակսել Բակունցի ծննդյան օրն է

13.06.2018 10:35
1470

Հունիսի 13-ը արեւելահայ արձակի հիմնադիր Ակսել Բակունցի ծննդյան օրն է: Աչք է բացել Զանգեզուրի Գորիս գյուղաքաղաքում ապրող Ստեփան Թեւոսյանի բազմանդամ ընտանիքում՝ 1899-ին: Հետագայում ինքնակենսագրականում գրում է. «Ես հիշում եմ մի զարհուրելի չքավորություն «մի տուն լիքը մանուկներ» եւ այդ գավառական քաղաքը, որտեղ հասարակական դիրքը որոշում էին կուպեցի արշինը եւ չինովնիկի չինը»: Կարճ ապրեց. նրա երկրային կյանքը չափվում է 37 տարով, բայց Բակունցի գրական ժառանգությունը բարձր արվեստի օրենքներով ապրող ամբողջական մի աշխարհ է, իսկ նրա արձակի լեզուն, գրչընկեր Եղիշե Չարենցի բնութագրմամբ, «Քարաքանդակ, անդուռ մատուռների 

                           Անջնջելի գրերի հնադարյան…»:

 Բակունցը Թումանյանից ժառանգեց բնաշխարհի խորունկ զգացողությունը, Տերյանից՝ լեզուն, բանաստեղծությունը, խոսքի մշակույթը: Առաջին իսկ պատմվածքներով Ակսել Բակունցը հայ արձակում հայտնագործեց իր ուղղությունը: Նա էր, որ հայ գրականություն բերեց Մթնաձոր գրական անունը ստացած աշխարհի էությունը: Բակունցը ստեղծել է արձակի բարձր գեղագիտություն, բացառիկ ստեղծագործություններ՝ «Ալպիական մանուշակը», «Միրհավը», «Մթնաձորի չարք»-ը, «Խոնարհ աղջիկը»:

 Ժամանակագրական առումով՝ 1927-ին լույս է տեսնում Բակունցի պատմվածքների անդրանիկ ժողովածուն՝ «Մթնաձորը», որում ամփոփված է 18 պատմվածք: Դրանք պատմում են մթնաձորյան եզերքի կյանքի, կենցաղի, հոգեբանության, մարդկային ճակատագրերի մասին: 1933-ին հրատարակում է «Սեւ ցելերի սերմնացանը» ժողովածուն, որում ընդգրկված են նրա լավագույն պատմվածքներից շատերը՝ «Սպիտակ ձին», «Միրհավը», «Սեւ ցելերի սերմնացանը», «Բրուտի տղան» եւ այլն: Ավետիք Իսահակյանը Բակունցին մեր արձակի ամենատաղանդավոր ներկայացուցիչն է համարել. «Նրա ստեղծագործությունների վրա անհատական կնիքն է դրված, այնքան թարմ են եւ ինքնուրույն, եւ զգացված՝ ամեն մի պատկերն ու արտահայտությունը…»: 

1935-ին Բակունցը հրատարակում է «Եղբայրության ընկուզենիները» ժողովածուն: Անավարտ են մնացել «Խաչատուր Աբովյան» պատմակենսագրական վիպակը, ինչպես նաեւ «Կարմրաքար» վեպը, որոնք որոշ գրականագետների (Ռաֆայել Իշխանյան, Դավիթ Գասպարյան) կարծիքով ավարտված ստեղծագործություններ են:

Առանձնահատուկ գործ է «Կյորեսը» վիպակը, որ ստեղծվեց կորուսյալ եւ կորսվող հայրենիքը գրականությամբ փրկելու մտայնությունից:  Գրողի մեծությունը հենց այն է, թե որքանով է հասանելի իր ընթերցողին, ինչքանով է ապրում ընթերցողի գիտակցության մեջ: Այս առումով նրա ստեղծագործությունների սպառիչ գնահատականը տվել է նրա ականավոր հայրենակիցը՝ Համո Սահյանը.

«Արձագանքն էիր դու մեր ձորերի,

 Անտառներն  ի վեր փռված սարերի…

Եվ շառաչի հետ այս մեծ օրերի

Միրհավի կանչն ես տանում դարերին…»

   Բակունցը մեր արձակի այն եզակի վարպետներից է, ում անունը սերտորեն առնչվում է կինոարվեստին: Հայկինոյում աշխատելով որպես սցենարական բաժնի վարիչ, իր ավանդն է  բերել ազգային կինոարվեստի զարգացման գործին, գրել է սցենարներ, որոնց հիման վրա նկարահանվել են այնպիսի ուշագրավ ժապավեններ, ինչպիսիք են՝ «Սեւ թեւի տակ», «Տրագեդիա Արագածի վրա», «Զանգեզուր» ֆիլմերը: Նրա թարգմանական աշխատանքներից ուշագրավ են Գոգոլի «Տարաս Բուլբան» եւ աշխարհաբարի վերածված միջնադարյան առակների «Աղվեսագիրք» հավաքածուն:

Բակունցի ապրած տարիները զուգադիպեցին հարազատ ժողովրդի ողբերգական, հերոսական իրադարձություններով լի ժամանակաշրջանին: 1918 թվականին նա կամավորականների հետ, որպես զինվոր, մասնակցում է հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարին (Էրզրում, Կարս, Սարդարապատ): Բայց եւ ստալինյան բռնաճնշումները չանցան նրա կողքով: Արձակագիրը հանիրավի բռնադատվում եւ բանտ է նետվում: «Ես գրող եմ եւ պիտի իմ ժողովրդի կողքին լինեմ, լսեմ նրա կենդանի խոսվածքը»,- գրում է  բանտից նամակներից մեկում: Բայց դահիճներին հասու չէին նման հորդորները: Նա դեռ հույս էր փայփայում, որ չի գնդակահարվի, այլ կաքսորվի: Եվ այդ միտքն էր հուշում դահիճներին: Բայց ավաղ, 1937 թվականի հուլիսի 8-ին անհատի պաշտամունքի զոհ դարձավ, ու ճշմարիտ մարդու եւ արձակագրի գերեզմանի տեղը ցայսօր հայտնի չէ…

ՎԱՀՐԱՄ ՕՐԲԵԼՅԱՆ

Վրաստանի տուրիստական կազմակերպությունն իր էջից հեռացրել է Լոռու մարզին վերաբերող աղմկահարուց գրառումը, որով կիսվել էր Զուրաբիշվիլին

05.11.2024 00:30

Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի դիրքորոշումը՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններին ընդառաջ

04.11.2024 21:36

Վրաստանի նախագահի հերթական խառնակչությունը՝ հեռանալուց առաջ․ Վահե Սարգսյան

04.11.2024 20:34

Զուրաբիշվիլին մի շարք հայկական հուշարձաններ ներկայացրել է իբր թե «պատմական Վրաստանի» մաս

04.11.2024 20:06

Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանը կմասնակցի COP29-ին

04.11.2024 19:44

«Ճանապարհային դեպարտամենտ» հիմնադրամը վարորդներին հորդորում է երթևեկել ձմեռային անվադողերով

04.11.2024 15:39

ԿԽՄԿ աշխատակիցները հերթական անգամ տեսակցել են Բաքվում պահվող հայ գերիներին

04.11.2024 15:30

Վաղը Մոսկվայում Հայաստանի դեսպանն իր հավատարմագրերը կհանձնի Պուտինին

04.11.2024 14:51

Սահմանադուռ և սահմանապահ Ագարակ քաղաքը 75 տարեկան է

04.11.2024 13:17

Գորիսում առաջին անգամ անցկացվեց պատանիների բռնցքամարտի միջազգային մրցաշար

04.11.2024 12:20

Ռոբերտ Ղուկասյանը մասնակցել է մարզում առաջին անգամ կազմակերպված «Սյունյաց թևեր» սպորտային-տեղեկատվական փառատոնին

03.11.2024 22:46

Սիսիանի «Զանգեր» կոչվող հատվածում ձյուն է տեղում. տեսանյութ

03.11.2024 21:43