Լաչինի միջանցքում շարունակվող խայտառակության պատճառով մեկ ամիս շարունակ չեն կարողանում Արցախ վերադառնալ «Ասպարեզ» պարային ստուդիայի երեխաները, ովքեր վերադառնում էին Թբիլիսիում կայացած փառատոնից:

Հունվարի 15-ին Գորիսի համանուն հյուրանոցում հանդիպեցինք երեխաներին և զրուցեցինք պարային ստուդիայի ղեկավար Լարրի Ավանեսյանի հետ:

Մեր զրույցի սկզբում  նա պատշաճ համարեց նախևառաջ ներկայանալ:

- Ես Լարրի Ավանեսյանն եմ՝ Արցախից, «Ասպարեզ» պարային ստուդիայի  տնօրենն եմ, ռեժիսոր եմ մասնագիտությամբ, սովորել եմ Երևանի թատերական ինստիտուտում: Այստեղ եմ գտնվում, քանի որ Վրաստանից հետ էի վերադառնում իմ խմբի հետ: Վրաստանի պարային սպորտի և  չիռլիդինգի ֆեդերացիայի կազմակերպած մրցույթին ենք մասնակցել: Վերադարձել ենք  չորս առաջին տեղով՝  դեկտեմբերի 12-ին, բայց, ցավոք, ճանապարհի փակ լինելու պատճառով, չենք կարողացել հատել սահմանը և մնացել ենք Գորիսում:

- Քանի՞ հոգուց է բաղկացած խումբը, որ մասնակցել է Թբիլիսիում կայացած պարային մրցույթին:

- Թիմում 14 հոգի ենք, միայն պարողները՝ ինը աղջիկ: Իսկ «Ասպարեզ»-ի խմբերը, դասարանները շատ-շատ են՝ երկու հարյուրից ավելի աշակերտ ունենք: Ինքս եմ «Ասպարեզ»-ի և՛ տնօրենը, և՛ գեղարվեստական ղեկավարը:

- Ստեփանակերտի մշակույթի կենտրո՞նն եք ներկայացնում:

- Ո՛չ, «Ասպարեզ»  պարային ստուդիան առանձին միավոր է: Հատուկ ենք առանձնացել, որպեսզի մերը լինի և ավելի արդյունավետ գործենք:

- Պարարվեստի ո՞ր ոճերին եք հատկապես առաջնայնություն տալիս:

- Ոճերը տարբեր են: Ունենք Հիփ հոփ ուղղությունը, դասական պար, լատինաամերիկյան՝ սպորտային, աշխարհի ժողովուրդների պարեր: Ազգայինը մեզ մոտ ազգագրականը չէ: Ժողովրդական պարերի մեջ օգտագործում ենք նաև մեր ազգայինը:

- Ի՞նչ արդյունքներ ունեցաք Թբիլիսիում:

- Տարբեր անվանակարգերում ենք  մասնակցել: Չորս առաջին տեղ ենք զբաղեցրել: Եթե մեկ բեմադրություն ևս ներկայացնեինք, ապա հինգ առաջին տեղն էլ մերը կլիներ ու հաղթող կլինեինք տարվա լավագույն բեմադրիչ անվանակարգում: Բայց այդպես չեղավ… Մի խոսքով՝ չորս բեմադրություն ենք ներկայացրել և բավականին լավ արդյունքներով վերադարձել: Բոլորի մեջ լավ տպավորություններ էր ձևավորվել մեր մասին: Ու ամենակարևորն այն էր, որ ներկայացել էինք որպես Республика Арцах` Արցախի դրոշի ներքո: Ի դեպ, մենք միշտ, երբ դուրս ենք գալիս Հայաստանի սահմաններից, մի պայման ենք դնում՝ պիտի մասնակցենք որպես Արցախի Հանրապետության ներկայացուցիչներ ու միայն այդպես: Գիտակցում ենք՝ ճանաչված երկիր չենք, ուրիշ շատ խնդիրներ կարող են առաջանալ, բայց, որքան հնարավոր է և որտեղ հնարավոր է, հնարավորությունը բաց չենք թողնում ու որպես Արցախ ենք ներկայանում՝ ևս մեկ անգամ հիշեցնելով՝ Արցախը կա, Արցախում սպորտային, մշակութային, կրթական, գիտական ակտիվ կյանք կա:

- Տարիքային ո՞ր խմբերն են ընդգրկված «Ասպարեզ» պարային ստուդիայում:

- Մեզ մոտ՝ պրոֆեսիոնալ խմբերում, 3-ից 18 տարեկաններն են: 18-ից բարձրը՝ սիրողական խմբերում են ընդգրկված, բայց Թբիլիսիի մրցույթին մասնակցել են 13-20 տարեկանները: Եվ տարբեր անվանակարգերում տարբեր տարիքի երեխաներ են մասնակցել:

- Ձեր պատասխաններից ենթադրում ենք, որ հաճախ եք մասնակցում միջազգային մրցույթների...

-  Ամենակարևորը ոչ թե մեզ, այլ Արցախի համար այն էր, որ անցյալ տարի մասնակցեցինք Մոսկվայի համաշխարհային 18-րդ  օլիմպիադային: Դա շատ կարևոր էր, որովհետև Արցախը նախկինում նման օլիմպիադայի երբեք չէր մասնակցել:

- Մոսկվայի համաշխարհային 18-րդ  օլիմպիադա, փորձեք մի քիչ մանրամասնել:

- Պարի օլիմպիադա է, որին մասնակցել և երկու պար ենք ներկայացրել: Երկուսն էլ՝ հայկական ժողովրդական պար: Ընդ որում՝ ներկայացել ենք Արցախի դրոշի ներքո: Ասեմ նաև՝ այնտեղ մասնակիցների մեջ կային ադրբեջանցիներ. տեսել են, խնդիրներ են ծագել և այլն... Բայց մինչև վերջ  մեր դրոշը պահել ենք, և դրոշի ներքո էլ ձեռք ենք բերել երկու առաջին տեղ: Սա երևի մեր մրցութային տարեգրության մեջ՝ Վրաստան, Հունաստան, ամենակարևորն էր, որովհետև օլիմպիադային իրավունք ունեին մասնակցելու այն խմբերը, որոնք որևէ երկրում ու երբևէ առաջին տեղ են զբաղեցրել: Այսինքն՝ մենք պետք է վարկանիշային բոլոր մրցույթներին մասնակցած և առաջին տեղը զբաղեցրած լինեինք, որ 18-րդին մասնակցելու իրավունք ունենայինք:

- «Ասպարեզ»-ը միայն Ստեփանակերտո՞ւմ է գործում, թե՞ Արցախի շրջաններում նույնպես:

- Միայն Ստեփանակերտում ենք առայժմ գործում, ունենք  մեկ դահլիճ, մեկ սրահ, մեկ ստուդիա: Պլանավորում ենք ծավալվել, մեծացնել, եթե, իհարկե, խաղաղություն լինի: Չենք կարող միևնույն ժամին և միևնույն դահլիճում երկու տարբեր խմբերի պարապմունք անցկացնել: Այդ պատճառով էլ մի ուղղության պարապմունքները կանցկացնենք քաղաքի տարբեր մասերում:

- Երևի մեծ թիմով եք աշխատում:

-  Ունենք չորս ուսուցիչ, տարբեր ժամերի ենք աշխատում: Օրը յոթ դասարան ինքս եմ պարապում, երեք-չորս ուղղություն ունենք: Ամեն մի ուղղություն իր դասատուն ունի: Սպորտային պարերը՝ մայրս է պարապում (լատինաամերիկայան պարեր), Հիփ հոփն իմ կուրսեցին է պարապում՝ մասնագիտությամբ ռեժիսոր է, դասական պարը և ոճավորված հայկական ժողովրդական պարերը, նաև աշխարհի ժողովուրդների պարերը նույնպես ինքս եմ պարապում, դա իմ մասնագիտությունն է: Եվ հիմա պլանավորում ենք  դասական ուղղությունը, որը կվստահենք մեր խմբերում աճած և կայացած աշակերտներին: Առանձին դասատու չենք վարձում, այլ մեր երեխաներին ենք տալիս  հնարավորություն՝ օգտագործելու այդ հնարավորությունը:

- Անդրադառնանք ներկա կացությանը, որում հայտնվել եք հայտնի պատճառով:

- Իրականում՝ շատ լավ ենք, չեմ սիրում լացել: Բողոքներ չկան: Իրավիճակը սառը դատում եմ, գիտակցում եմ՝ ինչ է կատարվում, սա էլ պայքարի մի տեսակ է, որին պիտի արձագանքենք արժանապատվորեն: Որքան էլ լացենք, տխրենք՝ ոչ մի օգուտ չենք կարող տալ: Դրա համար պիտի պայքարենք և դիմակայենք: Եվ ես՝ երեխաների հետ, փորձում եմ այս ժամանակահատվածն օգտագործել հօգուտ գիտելիքների, փորձում եմ մեզ համար նորովի բացահայտել Սյունիքը: Ինչոր իրենց ծնողները չեն ասել, ինչը դասագրքերում չկա, ջանում եմ ցույց տալ երեխաներին:

-  Եվ կարողանում ե՞ք երեխաներին ներկայացնել Սյունիքը:   

- Հնարավորության սահմաններում՝ այո: Թանգարաններ, տուն-թանգարաններ, գրադարաններ  գնացել ենք: Բուհերի մասնագետների հետ ենք հանդիպել: Տաթև ենք գնացել, նաև Գարեգին Նժդեհի մասին եմ պատմել. սկզբունքն այն է, որ ճանաչենք մեր հերոսներին: Այնպես որ՝ ինչքան հնարավոր է, անում ենք:

Գիտեմ՝ իրավիճակը սովորական չէ, բայց ես սրան պատրաստ էի: Ենթադրում էինք, որ կապիտուլյացիայից հետո լինելու են սադրանքներ: Հանկարծակի չեղավ Լաչինի միջանցքի արգելափակումը: Մենք պատերազմի էինք սպասում, թեև բլոկադան էլ պատերազմի մի դրսևորում է: Այո, եթե բլոկադա է, ապա պետք է արժանապատվորեն դիմակայել: Շատերն ասում են՝ ձեր համար հեշտ է, դուք Գորիսում եք: Բայց ոչ, Արցախում էլ լինեի՝ հեշտ կլիներ... Իմ ընտանիքը հիմա այնտեղ է՝ մայրս, եղբայրս, ով 44-օրյա  պատերազմի ժամանակ հաշմանդամ է դարձել: Կարող էր Երևանում լինել՝ ես հնարավորություն ունեի նրան Արցախից հանել, ինքը հրաժարվեց: Ասաց՝ մնում եմ այստեղ, բուժումս էլ պետք է այստեղ շարունակվի: Այսինքն՝ եթե որոշել ենք մնալ մեր հայրենի Արցախում, ապա այս ամենին այնքա՜ն թեթև պետք է նայենք, այնքա՜ն մարտականորեն տրամադրվենք, որ թշնամին գիտակցի, թե ում հետ գործ ունի: Ես չգիտեմ՝ ով ոնց է տրամադրված: Մարդ կա սպասում է՝ դռները բացվեն և գնա: Իսկ ես սպասում եմ՝ դռները բացվեն, որ ներս գնանք: Ես տխուր չեմ, չէ: Եթե անգամ սրանից բարդ իրավիճակ լինի՝ ես էլի մնալու եմ իմ Արցախում:

Մեր ծնողներն այդքան տարի սովի մեջ մնացել են՝ առանց լույսի, առանց  ամեն ինչի: Մի՞թե մենք չենք կարող դիմանալ: Լրագրողներ կան, որ գալիս են և ասում՝ մի քիչ տխուր բաներ ասեք... Ես ասում եմ՝ ինձնից նման բան չեք լսելու: Ես զոհվածի աղջիկ եմ, հայրս 90-ականներին զոհվել է Արցախյան առաջին պատերազմում: Ես մեծացել ու դաստիարակվել եմ այդ ոգով, ուստի իմ դիրքորոշումն այսպիսին է: Ես չեմ պատրաստվում Արցախի հողը թողնել: Ինձնից բողոք դուք չեք լսելու:

Շատ գոհ ենք գորիսեցիներից, որովհետև այն մոտեցումը, ընդունելությունը, ուշադրությունը, մարդասիրական վերաբերմունքը, որ իրենք են ցուցաբերում, երախտագիտության արժանի են: Ես չգիտեմ՝ մենք կարո՞ղ էինք իրենց այդպես դիմավորել Արցախում, թե՞ ոչ: Էլի մոտեցումն այսպես կլիներ, էլի ջերմ կլիներ, բայց չգիտեմ՝ այս մակարդակի՞ կլիներ, թե՞ ոչ: Ամեն ինչ գերազանց է՝ մարդիկ, հյուրանոցի, համայնքապետարանի աշխատակիցները և ընդհանարապես բնակչությունը: Մենք մեզ համար հայի ուրիշ տեսակ բացահայտեցինք Գորիսում, որի համար շնորհակալ եմ Աստծուն:

Մի հետաքրքիր արտահայտություն կա, որ սիրում եմ երեխաներին ասել՝ այն, ինչը մեզ չի կոտրում, մեզ ավելի ուժեղ է դարձնում: Այս իրավիճակը մեզ միայն ուժեղացնում է:

- Կարողացե՞լ եք Ձեր այդ մտածելակերպով, կենսափիլիսոփայությամբ վարակել երեխաներին:

- Անպայման: Դուք յուրաքանչյուր երեխայի հարց տվեք և կհամոզվեք՝ իրենք էլ  այդկերպ են մտածում: Այո, կարոտում են իրենց ծնողներին, ձևական կլիներ, եթե ասեինք՝ չեն կարոտում, տխրում ենք երբեմն: Բայց դա մեզ չի կոտրում: Մենք չենք պատրաստվում  լացել: Եթե պետք լինի՝ մեկ տարի էլ այստեղ կապրենք, միայն թե ճանապարհը բացվի՝ առանց որևէ բան զիջելու: Եթե ճանապարհը պետք է հենց հիմա բացվի՝ ես պետք է գնամ իմ ծնողի մոտ, երեխաները՝ իրենց ծնողների մոտ: Բայց եթե ճանապարհը պետք է բացվի Ադրբեջանին ինչ-որ բան զիջելով, ապա դրան համաձայն չենք: Թող մեկ տարի էլ ապրեմ իմ Սյունիքում, սա իմ հայրենիքն է, միայն թե… Այստեղ ամեն ժայռաբեկոր սկսել եմ ճանաչել, բացահայտել: Ես Սյունիքը սիրում եմ այնպես, ինչպես Արցախն եմ սիրում:

- Հաճելի է հաղորդակից լինել Ձեր դիրքորոշմանը, այդկերպ մտածողներ շա՞տ կան Արցախում:

- Իմ բոլոր աշակերտներն այդպես են մտածում... Ես իրենց այդ ոգով եմ դաստիարակում:

Այստեղ բացահայտել ենք մի արհեստանոց՝ երիտասարդների համար, որտեղ գնում և ֆիլմեր ենք դիտում: Եվ այնպիսի ֆիլմեր եմ ընտրում, որոնք հնարավորություն են տալիս ավելի հանգամանալից ծանոթանալ Սյունիքի պատմությանը, Արցախի պատմությանը, հայ ժողովրդի անցած ճանապարհին:

- Այս ընթացքում հասցրե՞լ եք ստեղծագործական խնդիրներով զբաղվել, խմբի հետ պարապմունքներ անցկացնել:

- Պարապմունք չենք արել, բայց արել ենք շատ մեծ գործ: Լեռներում երկու տարբեր տեսահոլովակ ենք նկարել: Մի հոլովակն արդեն հավաքված է: Մյուսը, որ լեռներում  նկարել ենք, ներկայումս մոնտաժում ենք:

Այստեղ համերգների են երեխաները շատ մասնակցել:

Դեռ կհասցնենք պարել, որտեղ էլ լինենք՝ պարելու ենք, պարը հայի գենի մեջ է, հայը պետք է և՛ պարի, և՛ երգի, և՛ տեր կանգնի իր հող ու ջրին:

Ներկայումս ավելի կարևոր բաներ կան օրակարգում, որով և զբաղվում ենք:

- Երեխաները կարողանո՞ւմ են կապ ունենալ ծնողների, հարազատների հետ:

- Հեռախոսով խոսում են... Ես ունեմ համացանցային ընդհանուր խումբ, որտեղ ամեն օր ներկայացնում եմ կատարվածը: Նկարներն եմ ուղարկում, որ իրենք տեսնեն: Թանգարաններից ենք տեսագրություն ուղարկում, որ իրենք էլ Արցախում տեղյակ լինեն, թե ինչով ենք զբաղված:

Երեխաները հիմա հանրակրթական դպրոց են հաճախում, գրքեր են ստացել, պատրաստվում են դասերին: Խնդիրն այն է, որ ծնողների հետ չեն...

Վստահ եմ՝ անցած 35 օրվա ընթացքում իմ երեխաները բոլորովին ուրիշ հոգեկերտվածք են ձեռք բերել: Ծնողներն էլ են նկատել այդ փոփոխությունը: Եվ ես իրենց վերադարձնելու եմ ավելի ամուր, քրիստոնեական արժեքներով ավելի համակված, քան սկզբում էին: Կարծում եմ՝ մենք միասին, Աստծո օգնությամբ, մեծ առաքելություն ենք առաջ տանում այս օրերին...

- Երբ իմացաք՝ միջանցքը փակ է, միանգամից հյուրանո՞ց եկաք:

- Վրաստանից վերադառնալու ճանապարհին (մինչև Գորիս հասնելը) ինձ զանգահարեցին Արցախից և ասացին, որ ճանապարհը փակ է: Եվ հորդորեցին՝ առաջ չգալ, մնալ Գորիսում:

Յոթ ժամ մնացինք Գորիսի ավտոկայանում՝ սպասելով իրավիճակի փոփոխության: Ու երբ համոզվեցինք՝ երկար ենք մնալու, կապվեցի ԿԳՄՍ նախարարության հետ՝ տեղեկացնելով ստեղծված վիճակի մասին և խնդրելով աջակցություն: Դրանից հետո մեզ տեղավորեցին «Գորիս» հյուրանոցում, որի անձնակազմին երախտագիտությունս եմ հայտնում:

- Հավանաբար շատ լրագրողների հետ եք առնչվել այս օրերին:

- Շատ-շատ: Օրը երեք-չորս հոգի գալիս են, ու բոլորն ուզում են հարցազրույց: Բայց ես նախապես մշակված օրակարգը միշտ չէ, որ կարողանում եմ փոխել ու բոլորի հետ հանդիպել: Հավատացեք՝ առաջին օրերին 25-ից ավելի հարցազրույց եմ տվել լրատվամիջոցներին:

Լրատվամիջոցների հետ շփումներն էլ անհրաժեշտ են, մենք մեր ճիշտը միշտ չէ, որ կարողանում ենք ներկայացնել աշխարհին…

Հարցազրույցը՝

Սամվել Ալեքսանյանի

15.01.2023 թ.