Սյունեցիներիս հետաքրքրող այդ հարցի շուրջ փետրվարի 21-ին զրուցել են Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Դավիթ Բաբայանն ու  «Սյունյաց Երկրի» խմբագիր Սամվել Ալեքսանյանը:

Դավիթ  Բաբայանը  ծնվել է 1973թ. Ստեփանակերտում:

Բարձրագույն կրթություն է ստացել Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանում, Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում և Կենտրոնական եվրոպական համալսարանում:

Պատմական գիտությունների դոկտոր է:

Արցախի պահպանողական կուսակցության նախագահն է:

2007-20թթ.  ԼՂՀ նախագահի աշխատակազմի տեղեկատվության գլխավոր վարչության պետն էր:

2020թ. մայիսի 26-ից Արցախի Հանրապետության նախագահի արտաքին հարցերով խորհրդականն էր:

2021-ի հունվարի 4-ից Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարն է:

 

***

-Պարոն Բաբայան, նախ՝ շնորհակալություն մեր պարբերականին հարցազրույց տալու պատրաստակամության համար:

 Ուզում ենք Ձեր օգնությամբ լույս սփռել Ադրբեջանի և Թուրքիայի նախագահների կողմից 2021թ. հունիսի 15-ին ստորագրված Շուշիի համագործակցության պայմանագրի վրա:

 Սկսենք մի մանրուքից, եթե, իհարկե, դա այդպես կարելի է անվանել՝ կա՞ հռչակագրի հայերեն պաշտոնական թարգմանությունը. ռուսերեն և ադրբեջաներեն տարբերակները տարածված են ...

-Ինքս էլ  շնորհակալ եմ, որ մենք այսպիսի կապի մեջ ենք, կարծում եմ՝ շատ կարևոր է մեր կապը սերտ պահելը՝ Արցախի և Սյունիքի տարբեր ոլորտների միջև: Ի վերջո Արցախն ու Սյունիքը հայոց պետականության հիմքն են:

Շուշիի հռչակագրի հայերեն տարբերակը, կարծում եմ, կարող էր լինել, բայց քանի որ կան ռուսերեն և անգլերեն տարբերակները, ադրբեջաներենը մի կողմ դնենք, կարելի է դրանով բավարարվել, չնայած պետք է նաև թարգմանվի հայերեն...

-Ինչո՞վ էր պայմանավորված ռազմաքաղաքական համագործակցության նոր փաստաթղթի ստորագրումը Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև, չէ՞ որ, առանց այդ էլ, նրանց համագործակցությունը պատշաճ մակարդակի վրա էր:

-Այո, նրանց համագործակցությունը շատ բարձր մակարդակի վրա է, բայց շատ կարևոր էր, որ համագործակցությունը նոր ձևով ֆիքսվեր ու արձանագրվեր հենց Շուշիում: Դա ոչ թե պատահականություն էր, այլ հատուկ՝ այսպես ասած ուղերձ  աշխարհին, ուղերձ Ադրբեջանին, Թուրքիային և ինչ-որ տեղ՝ թուրքական աշխարհին: Որովհետև այդ պայմանագիրն իր մեջ, փաստորեն, ամրագրում է նոր իրականությունը: Ասել է թե՝ Ադրբեջանը և Թուրքիան այլևս հանդես են գալիս որպես մեկ աշխարհաքաղաքական սուբյեկտ, ու այդ սուբյեկտի միասնական աշխարհաքաղաքական հայեցակարգը, ծավալապաշտական ձգտումները  նույնպես պարզ են...  Եվ այն, որ համաձայնագիրը ստորագրվեց Շուշիում՝ նաև ցույց է տալիս, թե ինչպիսի կարևորություն են նրանք հատկացնում  ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանը, քանի որ՝ եթե այդ հակամարտությունը կարգավորվի  հօգուտ Ադրբեջանի և Թուրքիայի, ապա դա կբերի այնպիսի մեծ հաղթանակի իրենց համար և այնպիսի հնարավորություններ կստեղծի, որ դրանից հետո ծավալապաշտական ծրագրերը  շատ ավելի հեշտ կլինեն կյանքի կոչել, ինչը մեծ վտանգ կներկայացնի հայոց պետականության համար: Ադրբեջանաղարաբաղյան  հակամարտության  համար ցանկալի լուծումը (նրանց համար) այն է, որ Արցախը վերանա... Դա կբերի հայոց պետականության ապամոնտաժմանը և կործանմանը, դա կբերի հսկայական տրանսֆորմացիաների, աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտի փոփոխության  Կովկասում,  Կենտրոնական Ասիայում, Մերձավոր Արևելքում, այսինքն՝ կհանգեցնի  մի նոր պայթունավտանգ իրավիճակի ձևավորման:

-Հիմա՝ Շուշիի հռչակագրի բովանդակությունը՝ համառոտ

-Այդ փաստաթուղթն իրենից ներկայացնում է հետևյալը՝  Թուրքիան և Ադրբեջանն արդեն հանդես են գալիս  որպես մեկ միասնական աշխարհաքաղաքական միավորում, իրենց արտաքին և ռազմական քաղաքականությունը դարձնում են ընդհանուր: Նշում են, որ իրենց համար շատ կարևոր է, որ միավորեն նաև թուրքական այլ երկրներ,  ինչն աշխարհաքաղաքական հայտ է: Դա է ամենակարևորը...

-Հռչակագրում անթաքույց են հավակնությունները Սյունիքի հանդեպ...

- Այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի դրույթը նույնպես  տեղ է գտել Շուշիի հռչակագրում, ու դա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս՝ ինչպիսի կարևորություն են նրանք տալիս Արցախին և Սյունիքին: Որովհետև այս երկու տարածքը յուրացնելով կամ գրավելով, բնական է, վերջ կտրվի հայոց պետականությանը, և տարածաշրջանում արմատապես կփոխվի  ռազմաքաղաքական հավասարակշռվածությունը: Եվ ուրեմն, հաշվի առնելով այսպես կոչված Զանգեզուրյան միջանցք  հասկացության բուն էությունը,  հռչակագիրն անմիջական վտանգ է առաջացնում Սյունիքի նկատմամբ, ինչին պետք է  շատ լուրջ վերաբերվենք ու ըստ արժանվույն հակադարձենք:

-Հռչակագրի ստորագրումից հետո Ադրբեջանի և Թուրքիայի նախագահները հանդես եկան հայտարարություններով, Էրդողանն էլ ելույթ ունեցավ Ադրբեջանի խորհրդարանում՝ ներկայացնելով Շուշիի հռչակագրի նշանակությունը:

Արդյո՞ք հավելումներ արվեցին արդեն իսկ ստորագրված փաստաթղթին, թե՞...

- Ուրեմն տեսեք՝ այդ հայտարարությունները, խորհրդարանների կողմից փաստաթղթին հավանություն տալը՝  զուտ արարողակարգային բնույթ են կրում, բայց դրանով ևս մեկ անգամ վերհաստատվում է հռչակագրի կարևորությունը: Ուստի և՝ տեղի ունեցածը փաստորեն նման է, ասենք, այն վիճակին, երբ դաշինքներ էին ստեղծվում Երկրորդ աշխարհամարտից առաջ, Առաջին աշխարհամարտից առաջ: Այնպես որ՝ հռչակագիրն ունի տարածաշրջանային և գլոբալ նշանակություն:

-ՀՀ դիրքորոշումը Շուշիի հռչակագրի վերաբերյալ:

Մենք տեղյակ ենք միայն ՀՀ արտգործնախարարության 2021թ. հունիսի  17-ի մեկնաբանությանը:

- Կարծում եմ՝ ճիշտ կլիներ Երևանի պաշտոնական դիրքորոշումը  հենց իրենցից ճշտեիք, դա ավելի ողջամիտ կլիներ:

-Արցախի Հանրապետության պաշտոնական դիրքորոշման մասին...

-Մենք այդ քայլը համարում ենք շատ վտանգավոր,  համարում ենք ապակառուցողական և այդ մասին բազմիցս հայտարարել ենք:

-Շուշիի հռչակագրի վերաբերյալ կա՞ն ուրիշ երկրների արձագանքներ, ասենք՝ Ռուսաստանի Դաշնության արձագանքը, որ մեզ հետաքրքրում է նախևառաջ:

-Գիտեք՝ գերտերություններն ունեն աշխարհաքաղաքական պայքարի իրենց դպրոցը, իրենց ոճը և փորձը: Կա չգրված օրենք.  չեմ կարծում, թե այդ հռչակագիրը և դրանում ամրագրված նպատակներն անտեսվել են որևէ մեկի կողմից, մանավանդ որ կան երկրներ, որոնց շահերին նույնպես դա առնչվում է, որոնց անվտանգությանը սպառնալիք է ներկայացնում Շուշիի հռչակագիրը: Բայց դա չի նշանակում, թե իրենք պետք է անպայման հրապարակային արտահայտվեն: Ամենակարևորը՝ համարժեք  քայլեր պետք է ձեռնարկեն, որպեսզի այդ վտանգներին կարողանան դիմակայել...

-ԱԺ հանձնաժողովը բացասական եզրակացություն տվեց Շուշիի խայտառակ հռչակագիրը դատապարտելու նախագծին...

Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ կտան ՀՀ Աժ-ում այդ փաստաթղթի քննարկումն ու դատապարտումը:

-Ընդհանրապես նման հարցերի, նման փաստաթղթերի, նման աշխարհաքաղաքական հայտերի քննարկումը շատ կարևոր է և՛ քաղաքական, և՛ գիտավերլուծական շրջանակների կողմից, բայց առավել կարևոր է իսկապես պրոֆեսիոնալ մոտեցում ցուցաբերելը: Դրա համար մենք միշտ շեշտում ենք՝  արտաքին քաղաքականության մեջ պետք է շատ մեծ դերակատարություն ունենա գիտական ու պրոֆեսիոնալ ներուժը: Որովհետև բազում մարդիկ կան, ովքեր իրենց քաղաքագետի տեղ են դնում... Պետք է փոխենք այդ ոճը, և արտաքին քաղաքական, ռազմաքաղաքական, աշխարհաքաղաքական զարգացումները քննարկենք, դիտարկենք  գիտական ներուժի և պրոֆեսիոնալների ներգրավմամբ...

-Եվ, այդ բոլորով հանդերձ, ի՞նչ անել, չէ՞ որ խոսքն Արցախի և Սյունիքի դեմ ռազմաքաղաքական նոր նկրտումների մասին է:

-Պետք է իրականությունից չկտրվենք, պետք է հասկանանք՝ ինչ գործընթացներ են ընթանում ու պետք է ճիշտ աշխարհաքաղաքականություն վարենք, այլ տարբերակ չունենք: Եվ հասկանանք, որ այսպիսի բարդություններ մենք միայնակ ի վիճակի չենք հաղթահարել: Մենք պետք է գիտակցենք՝ այդ մարտահրավերներին դիմակայելու համար անհրաժեշտ է եղբայրական-բարեկամական երկրների հետ կապերը խորացնել, տարբեր խաղացողների հետ ընդհանուր շահեր փնտրել, և միայն ճիշտ աշխարհաքաղաքականության միջոցով հնարավոր կլինի կասեցնել այդ վեկտորները: Այնպես չէ, որ հնարավոր չէ, բայց դա կախված է մեր աշխատանքից, մեր բարոյահոգեբանական և պրոֆեսիոնալ մակարդակից:

-Վերջին  հարցը, որ անուղղակի է առնչվում  մեր զրույցի թեմային. Ձեր գնահատականն Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանի վերաբերյալ Ադրբեջանի դատախազության ձեռնարկած քայլերին:

-Ոչ այլ ինչ է, քան ահաբեկչական հայտ: Արցախի Հանրապետության նախագահին փաստորեն առևանգելու, նրա դեմ մահափորձ կատարելու, ինչու չէ, տարբեր ամենավատ բաներ կատարելուն միտված քայլ է: Անձերի խնդիրը չէ այս պարագայում, դա ոտնձգություն է Արցախի պետականության հանդեպ, քանզի նախագահի ինստիտուտը պետական ինստիտուտներից մեկն է: Միևնույն ժամանակ՝ դա ահաբեկչություն է Արցախի քաղաքացու նկատմամբ, որովհետև նախագահը նույնպես Արցախի Հանրապետության քաղաքացի է: Այսինքն՝ և՛ պետականությանը, և՛ ժողովրդին է փորձում հարվածել Ադրբեջանը: Հետևաբար՝ դրան պետք է զգույշ, լուրջ վերաբերվենք, և ամեն հարթակում ու ատյանում բարձրաձայնենք այդ մասին,  որովհետև դա, կրկնում եմ, պետական ահաբեկչություն է ու վտանգ է ներկայացնում ոչ միայն մեզ, այլև ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհին...