Արդեն հայտարարել ենք, որ «Սյունյաց երկիրը» պատրաստվում է թողարկել նախադեպը չունեցող համար՝ «Ուխտագնացություն Սյունիք», որի էջերում արտացոլված կլինեն Սյունիքի մարզի սրբավայրերը:
Համարի նախապատրաստական աշխատանքների նոր փուլի մեկնարկը տրվեց այսօր՝ հուլիսի 14-ին:
Առաջիկայում մեր ստեղծագործական խումբը կայցելի մարզի բոլոր սրբավայրեր՝ լուսանկարչական աշխատանքներ կատարելու եւ դրանց նորովի ու հանգամանալից ծանոթանալու համար:
«Ուխտագնացություն Սյունիք» թեմայով հատուկ համարի նոր փուլի մեկնարկը տրվեց դարերի խորքից եկող եւ անմատչելի ժայռի վրա կանգուն մնացած սրբավայր-տաճարից՝ Սռի եղցուց, որի բակում էլ, ըստ ժողովրդական հիշողության, հողին է հանձնվել Քերթողահայր Մովսես Խորենացին:
Սռի եղցին գտնվում է Տեղ գյուղից մոտ 3,5 կմ հարավ-արեւելք:
Սռի եղցու հյուսիսային կողմում Վանու ջրաղացի կամ Վանքի ջրաղացի ձորն է, իսկ հարավ-արեւելյան մասում Կիրաձորն է (Գրաձորը):
Գրաձորի քարայրերից մեկը նույնպես ուխտավայր է, որտեղ դարեր շարունակ մեր նախնիները մոմ են վառել, մատաղ արել, հիվանդ երեխաներին հենց այդտեղ են բերել՝ բուժելու հույսով:
Ծավալով փոքր Սռի եղցու վրա գիր չկա, ոճից երեւում է, որ շատ հին է, տեղացիները սերնդեսերունդ պատմել են, թե դա կառուցել է Մովսես Խորենացին՝ իբրեւ ճգնարան:
Եկեղեցու քարը սպիտակավուն է՝ տաշած, բայց մաշված:
Բակում բազմաթիվ տապանաքարեր կան, որոնց վրա գրվածքի հետքեր չկան:
Սռի եղցուց արեւմուտք է գտնվում Կորնիձոր գյուղը, որի մոտ էլ գտնվում է Խորեան-Խորխոր-Խրով կոչվող գյուղատեղին, որտեղ, ըստ պատմագիտության մեջ իշխող վարկածներից մեկի (Գնել վարդապետ Գալեմքեարյան, Ստ. Մալխասյանց, Մորուս Հասրաթյան), ծնվել է Տիեզերահռչակ վարդապետ Խորենացին:
Հանուն ճշմարտության պետք է նշել, որ, մեկ այլ՝ առավել տարածված վարկածի համաձայն, Մովսես Խորենացին թաղվել է Տարոնի Առաքելոց վանքի արեւելյան պատի տակ: Եվ անգամ մեծ հայագետ Մորուս Հասրաթյանը՝ «Ո՞րն է Մովսես Խորենացու ծննդավայրը» հայտնի հոդվածում, հրաժարվում է վիճարկել ժողովրդական ավանդույթը Պատմահոր գերեզմանի վերաբերյալ (նկատի ունենք Առաքելոց վանքի բակում թաղված լինելու տեսակետը):
Ու, այդ բոլորով հանդերձ, ոչ ոք իրավունք չունի կասկածի տակ առնել ժողովրդական մեկ այլ ավանդություն, որի համաձայն Խորենացին թաղվել է իր իսկ հիմնած Սռի եղցու բակում՝ իր ծննդավայր Խորեան-Խորխոր-Խրով գյուղի մերձակայքի ճգնարանում:
Այդ վարկածը հիմնավորելու համար ավելի ուշ ընթերցողին կներկայացնենք այլ կռվաններ եւս՝ գրավոր աղբյուրներից, իսկ առայժմ բավարարվենք ասվածով:
Եվ ուրեմն՝ ըստ ժողովրդական հիշողության՝ հենց այստեղ՝ Սռի եղցու բակում է հողին հանձնվել Պատմահայր Մովսես Խորենացին, որտեղից էլ սկսեցինք մեր նոր նախաձեռնության կարեւոր փուլը:
Այսպիսով՝ «Ուխտագնացություն Սյունիք» արշավային այցերի մեկնարկը տրված է, որի առաջին ճանապարհը մեզ տարավ Քերթողահայր Խորենացու ենթադրյալ գերեզմանը. մեզ թույլ ենք տալիս արձանագրել, որ հուլիսի 14-ը «Սյունյաց երկրի» 16-ամյա տարեգրության մեջ կմտնի որպես հիշարժան եւ անմոռանալի օր:
Ի դեպ, մենք Պատմահոր ենթադրյալ գերեզմանին այցելեցինք ոչ միայն եկեղեցուն ծանոթանալու նպատակով, այլ խորենացիաշունչ այդ սրբավայրից (մեր նոր նախաձեռնությունից առաջ) ոգի առնելու համար:
Հ.Գ.
«Սյունյաց երկրի» ստեղծագործական խմբին ուղեկցում էր Տեղ գյուղի N1 միջնակարգ դպրոցի պատմության ուսուցիչ Ալեքսան Շեգունցը, ում մեր երախտագիտությունն ենք հայտնում:
Սամվել Ալեքսանյան
Լուսանկարները՝ Սոնա Արզումանյանի