Կառավարությունը պատրաստում է նոր որոշում, որով կմիավորվեն «Շիկահող» պետական արգելոցը եւ «Արեւիկ» ազգային պարկը` ստեղծելով «Զանգեզուր» կենսոլորտային համալիրը:
Նախագիծն իրականացնելու համար գերմանական KFW բանկը պատրաստ է 8.2 մլն եվրոյի դրամաշնորհ տրամադրել:
Արգելոցը բնության հատուկ պահպանվող տարածք է, որը պահպանման ավելի բարձր մակարդակ ունի, քան ազգային պարկը: Օրինակ, արգելոց մուտք գործելու իրավունք ունեն միայն գիտական եւ ճանաչողական նպատակով` հատուկ թույլտվությամբ:
Նախապատրաստվող որոշմամբ, մինչդեռ, ստեղծվում է մի նոր մարմին` «Զանգեզուր» կենսոլորտային համալիրը եւ թե՛ արգելոցի, թե՛ ազգային պարկի կառավարումը տրվում է այս նոր մարմնին:
«Կառավարումը լիովին անցնում է այդ համալիրի տնօրինությանը, այսինքն` որպես արգելոց ինքը որոշում կայացնելու իրավունք չի ունենում: Դառնում է այդ համալիրին ենթակա ինչ-որ մարմին, մասնաճյուղ: Այո, արգելոցի իր կարգավիճակը պահպանում է, սակայն միայն թղթի վրա, գործնականում որոշումներ կայացնելու իրավունք չի ունենում: Մենք ունենք արդեն կայացած արգելոց, կայացած ստրուկտուրա, դրա հետ «խաղ ու պարը» մի քիչ վտանգավոր է», – ասաց Էկոլոգիական հասարակական դաշինքի անդամ Արսեն Գասպարյանը:
Բացի այդ, կան նաեւ օրենսդրական բացեր: Եթե օրենքով հստակ սահմանված է, թե ինչ գործունեություն կարելի է եւ ինչ չի կարելի իրականացնել արգելոցում կամ արգելավայրում, ապա կենսոլորտային համալիրի մասին «Հատուկ պահպանվող տարածքների մասին» օրենքում, բնապահպանների խոսքով, մի քանի պարբերություն է եւ հստակ սահմանումներ չկան:
«Էկոլուրի» նախագահ Ինգա Զարաֆյանի խոսքով` Սյունիքի մարզում ավելի քան 50 հանքի շահագործման եւ ուսումնասիրության լիցենզիաներ են տրված: Հենց Շիկահող գյուղի մոտ կա ուսումնասիրվող մի հանք, 4-5 հանք էլ արդեն ունեն շահագործման լիցենզիաներ «Արեւիկ» ազգային պարկի բուֆերային գոտում:
«Զանգեզուր» կենսոլորտային համալիրը միավորելու է իրարից հեռու գտնվող այդ տարածքները: Դա պետք է լինի էկոլոգիական միջանցքներով, սակայն, բնապահպանների խոսքով, եթե այդ միջանցքներում հանքեր են շահագործվելու` դա այլեւս կենսոլորտային համալիր չէ:
Օրենքի համաձայն` շրջակա միջավայրի վրա ազդեցություն ունեցող ցանկացած նախագիծ պետք է անցնի հասարակական լսումներ: Բնապահպանների պնդմամբ` հասարակական լսումներ եւս չեն անցկացվել:
Իրենց մտահոգություններով երկու նամակ Էկոլոգիական հասարակական դաշինքի անունից հղել են ՀՀ բնապահպանության նախարարությանը: Այնտեղից պատասխանել են, թե «նախագծերը գտնվում են քննարկման փուլում եւ ներկայացված են շահագրգիռ կողմերին` կարծիքի համար: Սահմանված կարգով անցկացվել են հասարակական լսումներ»:
«Որտե՞ղ են անցկացվել այդ քննարկումները, ո՞ւմ հետ: Ոչ ոք դրան չի մասնակցել, ոչ մի հայտարարություն այդ մասին նախարարության կայքում չի եղել», – նշեց դաշինքի անդամ Սիլվա Ադամյանը` հավելելով, որ Էկոլոգիական հասարակական դաշինքը սեպտեմբերին կկազմակերպի կոնֆերանս` KFW բանկի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ:
azatutyun.am
Հ.Գ. Խնդրո առարկայի առնչությամբ պարզաբանումներ ստանալու նպատակով դիմեցինք «Շիկահողի» պետական արգելոցի եւ «Արեւիկ» ազգային պարկի տնօրեններ Ռուբիկ Մկրտչյանին եւ Սուրիկ Հովհաննիսյանին, ինչպես նաեւ «Խուստուփ» բնապահպանական հասարակական կազմակերպության նախագահ Վլադիկ Մարտիրոսյանին: «Սյունյաց երկիր» թերթին «Արեւիկ» ազգային պարկի տնօրեն Սուրիկ Հովհաննիսյանը փոխանցեց, որ այդ մասին ինքը պաշտոնական գրություն չի ստացել եւ տեղին չհամարեց արգելոցի եւ ազգային պարկի միավորման մասին խոսել:
ՌՈՒԲԻԿ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
«Շիկահողի» պետական արգելոցի տնօրեն
Տեղյակ եմ նման ծրագրի, ըստ որի «Շիկահող» պետական արգելոցի եւ «Արեւիկ» ազգային պարկի միաձուլվելով ստեղծվելու է «Զանգեզուր կենսոլորտային համալիր» ոչ առեւտրային կազմակերպությունը` դրանում ներառելով «Արեւիկ» ազգային պարկը, «Շիկահողի» պետական արգելոցը, «Սոսու պուրակ», «Զանգեզուր», «Բողաքար» եւ «Սեւ լիճ» պետական արգելավայրերը: Ինձ համար այնքան էլ հստակ չէ, թե այս բոլորը միասին ինչպես պիտի գոյատեւեն որպես «Զանգեզուր կենսոլորտային համալիր»: Կողմնակից եմ այն բանին, որ հասարակական լսումներ կազմակերպվեն, եթե դրական արդյունքները բարձր լինեն, թող ստեղծվի այդ համալիրը: Բայց պիտի ասեմ, որ «Շիկահող» պետական արգելոցը կայացած կառույց է, 2003 թվականից անհրաժեշտ աշխատանքներ են կատարվել, որոնք միտված են եղել նրա զարգանալուն, կայունանալուն: Կատարվել է տարածքի քարտեզագրում, սահմանների ճշտում, արգելոցն ունի կադաստրի վկայական, 2004-ի մայիսին կառավարության որոշմամբ «Սոսիների պուրակի» պահպանությունը հանձնվեց «Շիկահողի» արգելոցին, որին 2011թ. միացրել են նաեւ «Զանգեզուր» պետական արգելավայրը, դարձյալ կառավարության որոշմամբ: Նաեւ մասնակցել ենք «Խուստուփ» արգելավայրի ստեղծման աշխատանքներին:
Ինձ համար, նորից եմ կրկնում, գոնե այս պահին անհասկանալի է, թե ինչպիսին պիտի լինի այդ տարածքների միավորումը որպես «Զանգեզուր կենսոլորտային համալիր»: Այդ միավորման մասին դրական կարծիք չեմ կարող հայտնել:
ՎԼԱԴԻԿ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ
«Խուստուփ» բնապահպանական ՀԿ նախագահ
Հայաստանի հարավում «Զանգեզուր կենսոլորտային համալիրի» ստեղծումը 2000 թվականից ի վեր արծարծվող թեմա է, եւ այդպիսի հատուկ պահպանվող վայրերն աշխարհում ընդունված են: Բայց այս դեպքում խնդիրն այն է, որ միանում են ոչ միայն «Շիկահող» պետական արգելոցը եւ «Արեւիկ» ազգային պարկը, այլեւ Սյունիքի հարավում գտնվող բոլոր հատուկ պահպանվող տարածքները` «Սեւ լճից» մինչեւ «Արեւիկ» ազգային պարկ: Այս միավորումը, ըստ իս, երկար կյանք չի ունենալու: Որոշ ժամանակ հետո նորից անջատվելու են: Դրա նախադեպը եղել է 1960-ականներին, երբ Գորիսի, Ղափանի, Մեղրու անտառտնտեսությունները գրչի մի հարվածով միացրեցին իրար, ինչը երկար կյանք չունեցավ: Պիտի նշեմ, որ անտառային պահպանությունն այն բնագավառն է, որ ամենօրյա հսկողության կարիք ունի: Նորաստեղծ կառույցի տնօրենը, եթե ծառայողական ուղղաթիռ էլ ունենա, չի կարող համալիրի ողջ տարածքը վերահսկողության տակ առնել:
Ինձ թվում է, որ ավելի նպատակահարմար կլինի «Զանգեզուր» արգելավայրը միացնել «Արեւիկ» ազգային պարկին` Մեղրու տարածաշրջանը Քաջարանի ձորով դարձնել մի տնտեսություն, իսկ նոր ստեղծվող «Խուստուփ» արգելավայրը միացնել «Շիկահողի» արգելոցին: «Սեւ լճի» մասին դժվարանում եմ ասել: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք, նոր ստեղծվող համալիրի տնօրենը որպեսզի հսկողություն իրականացնի, մի ոտքը Մեղրիում պիտի լինի, մի ոտքը` «Սեւ լճում»: Հատուկ պահպանվող տարածքներն ամենօրյա հսկողության կարիք ունեն: Այդ մեխանիզմը չի աշխատելու: Խիստ բացասական եմ վերաբերվում նման խոշորացմանը:
Պատրաստեց ՎԱՀՐԱՄ ՕՐԲԵԼՅԱՆԸ