Գործազրկությունը Կապանի տարածաշրջանում

01.02.2019 14:23
1035

Գործազրկությունը Սյունիքի մարզում հանրապետության միջինից բարձր է, չնայած որ մարզում են գտնվում հանրապետության հանքարդյունաբերության երեք խոշոր ձեռնարկություն՝ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային, Կապանի լեռնահարստացման եւ Ագարակի պղնձամոլիբդենային կոմբինատները, քարհանքեր ու ավազահանքեր, լեռնային գետերը հնարավորություն են ընձեռում զարգացնելու հիդրոէներգետիկան՝ փոքր հէկ-երի տեսքով:

Ինչեւէ, երբ նշվում է գործազրկության մասին, թվերի լեզվով խոսելը պարզապես անհրաժեշտություն է դառնում: Մինչեւ 2014 թվականը զբաղվածության կենտրոնը մարզային կարգավիճակ ուներ, այժմ տարածաշրջանային է: Ուստի այս անգամ սոցիալական այդ երեւույթը ներկայացնում ենք Կապանի տարածաշրջանի օրինակով, որտեղ գործազրկությունն ընդհանուր գծերով հետեւյալ պատկերն է ներկայացնում: 2018թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ՝ աշխատանք է փնտրում 1306 հոգի, որից՝ 933 կին, կենտրոնում գրանցված գործազուրկներ թիվը 1155 է, որից 828-ը՝ կին:

Ըստ մեր ձեռքի տակ ունեցած հաշվետվության՝ միջնակարգ-մասնագիտական եւ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններն ավարտածները եւս դժվարությամբ են աշխատանք  գտնում: Ընդհանուր առմամբ գործազուրկների թվակազմը կրթական մակարդակի առումով հետեւյալն է՝ բարձրագույն կրթություն ունեն 116 հոգի, որից 89 կին, միջին-մասնագիտական՝ 384, որից 336-ը՝ կին: Անզեն աչքով էլ նկատելի է բարձրագույն եւ միջին-մասնագիտական կրթություն ունեցող կանանց տեսակարար կշիռը որքան բարձր է: Փոքր-ինչ հուսադրող է այն փաստը, որ աշխատանքի տեղավորված 254 հոգուց 175-ը կին է: Կենտրոնի անվանումը հուշում է,  որ նրա հիմնական  նպատակը պիտի լինի աշխատանքի տեղավորելը: Այս առումով 2018-ին զբաղվածության կենտրոնի կողմից աշխատանքի տեղավորվածներից 34 հոգի զբաղմունք է գտել պետական ամենամյա ծրագրերով: 

Հաշվետվության մեջ մի թիվ էլ աչքի զարնեց. գործազուրկների կարգավիճակ ունեցողներից 281-ը գյուղաբնակ է, եւ դա այն դեպքում երբ հողն ինքնին աշխատատեղ է: Հայ շինականը, դարեր ի վեր հողի վրա տքնելով, հոգացել  է իր հանապազօրյա հոգսերը: Իսկ 1990-ականներին գյուղաբնակն ի՞նչ էր ստանում արտերկրից որպես բարեգործական օգնություն՝ կաթի փոշի եւ ամերիկյան չոր լոբի, մթերքներ, որ ինքը պիտի արարեր: Տրամաբանությունն այն է, որ պետք է կարթ նվիրել եւ ոչ ձուկ:

Անցնելով խնդրո առարկային, արդ ինչպիսի՞ն է զբաղվածության կենտրոն-գործատու փոխհարաբերությունը: Կենտրոնի տնօրեն Արթուր Հակոբյանի փոխանցմամբ, ով կառույցը ղեկավարում է 2014 թվականի հունիսից, կենտրոնը համագործակցում է 572 գործատուի հետ: Խոշոր ձեռնարկություններից պարտաճանաչը Կապանի լեռնահարստացման կոմբինատն է. «Հիմնականում մեզ դիմում են փոքր բիզնեսի ներկայացուցիչները՝ սպասարկման եւ հանրային սննդի օբյեկտների տերերը: Թեպետ այն էլ ասենք, որ այս վերջին շրջանում Լեռնաձորում կարի արտադրամաս բացվեց՝ կարող բանվորուհիների առաջարկ կա: Եվ որքան տեղյակ եմ, արտադրամասի ղեկավարը նախատեսել է ընդլայնել արտադրությունը»:

Ինչպես նշվեց, այս պահին զբաղվածության կենտրոնում գրանցված է 1155  գործազուրկ, բայց այդ թիվը չափազանց հեռու է Կապանի գործազրկության իրական պատկերն արտացոլելուց: Իրական թիվն անհամեմատ մեծ է, գործազուրկ մարդկանց մի ստվար մասը չի դիմում կենտրոն, ավելի շուտ՝ հույսն իր վրա է դրել, նաեւ մեծ մասը ցանկանում է դյուրին գործեր անել:

«Ցավոք, տարածաշրջանի ամենախոշոր ձեռնարկությունը՝ ԶՊՄԿ-ն, չի համագործակցում զբաղվածության կենտրոնի հետ, չի էլ համագործակցել, համենայն դեպս կոմբինատի թափուր աշխատատեղերի մասին կենտրոնում տեղյակ չեն: Կապանի լեռնահարստացման կոմբինատն իր թափուր աշխատատեղերի մասին պարբերաբար իրազեկ է պահում կենտրոնին, այս պահի դրությամբ նրանք  կապիտալ  շինարարության բաժնի պետի կարիք ունեն, եւ ոչ միայն պետի, նախեւառաջ բանվորի: Դիմում են մեզ, մենք էլ ներկայացնում ենք մեր գործազուրկներին: Ցավոք, ԶՊՄԿ-ն չի համագործակցում մեզ հետ, իսկ բնակչության մեծ մասը ցանկություն ունի աշխատել այդ ձեռնարկությունում, այդ մասին են վկայում Սյունիքի մարզպետին ու հանրապետության վարչապետին հղած դիմումները: Ցավոք, նրանք չեն համագործակցում, մենք էլ չենք կարողանում օգնություն ցուցաբերել»,- մանրամասնում է տնօրենը:

Ի սկզբանե գործազուրկներին տրվում էր նպաստ, ինչը պայմանավորված էր նրանով, թե գործազուրկն ինչ պատճառով է կորցրել աշխատանքը՝ կրճատմա՞ն, թե՞ սեփական դիմումի համաձայն: 2014-ի կեսերից  վերացվել է գործազուրկներին նպաստը հատկացնելու կարգը, ինչը կենտրոնի տնօրենը հետեւյալ կերպ է մեկնաբանում. «Նպաստները, բարեգործությունները մեր ժողովրդին ծուլության, անբանության են մղում, «ամենապահանջված» մասնագիտությունը գործազուրկների շրջանում պահակն է, ոչ մեկը չի ուզում հանքում աշխատել եւ բարձր աշխատավարձ ստանալ»:

Կենտրոնի տնօրենի հետ մեր հետագա զրույցը զբաղվածության ոլորտում իրականացվող պետական ծրագրերի մասին էր, որոնք միտված են գործազրկության փոքրիշատե մեղմմանը: Արթուր Հակոբյանի փոխանցմամբ՝ 2018 թվականին Կապանի տարածաշրջանում հինգ ծրագիր է ֆինանսավորվել պետության կողմից, այս տարում կիրականացվի 12 ծրագիր, որ եղել են նախկին տարիներին: Նախորդ տարվանից ավելացել է (փորձնական արվել է  եւ այս տարում հիմնավորապես կներդրվի) դայակների աշխատանքի փոխհատուցման եւ երիտասարդ մայրերի ուսուցման ծրագրերը: Առաջինի դեպքում աջակցությունը տրամադրվում է երեխայի մինչեւ երկու տարեկան լրանալը: Աջակցությունը տրվում է երեխայի խնամքի համար ծառայության մատուցման կամ աշխատանքային պայմանագրով սահմանված վարձատրության  50 տոկոսի չափով, բայց ոչ ավելի, քան նվազագույն աշխատավարձը, որ ներկայումս 55 հազար դրամ է: Դայակի վարձավճարի կեսը հատկացնում է զբաղվածության կենտրոնը, կամ որ միեւնույնն է՝ պետությունը: Գործող չափանիշների համաձայն՝ աշխատանքն ըստ դայակի ցանկության կարող է համարվել աշխատանքային ստաժ, եթե նա եկամտահարկ է վճարում:

Երիտասարդ մայրերի համար, ովքեր մասնագիտություն չունեն եւ առաջին անգամ պիտի աշխատաշուկա մտնեն, իրենց նախընտրած մասնագիտությամբ ուսուցում է կազմակերպվում՝ մինչեւ վեց ամիս ժամկետով: Այդ ընթացքում զբաղվածության կենտրոնն աշխատավարձ է վճարում ուսուցանվողին եւ այն կազմակերպությանը, որտեղ երիտասարդ  մայրն ուսուցում է անցնում:

Այս տարում վերականգնվել է նաեւ սեզոնային խթանման միջոցով գյուղացիական տնտեսություններին աջակցության ծրագիրը, որն առաջնահերթության կարգով իրականցվում է լեռնային, բարձր լեռնային եւ սահմանամերձ բնակավայրերում: Ծրագրի առավելագույն տեւողությունը երեք ամիս է, ծրագրի արժեքը չի գերազանցում 350 հազար դրամը:

Անասնաբուծությունը խթանելու համար եւս ծրագիր է գործում: Եթե գյուղաբնակը սեփական անասուն չունի (կով, ոչխար, խոզ) պետությունը մեկ միլիոն դրամ է հատկացնում: Այդ գումարով գյուղացին, ասենք, կարող է հղի կով գնել, եւ առաջին տարվա համար պետությունը ե՛ւ անասնակերի, ե՛ւ անասնաբուժական սպասարկման գումարն է հատկացնում:

2019 թվականին Կապանի զբաղվածության կենտրոնում իրակացվող ծրագրերն առնչվում են նաեւ աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց աշխատանքի տեղավորմանը, նրանց համար պրակտիկայի կազմակերպմանը, հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար մասնագիտական ուսուցում կազմակերպելուն եւ այլն:

Ծրագրերը՝ ծրագրեր, բայց գործազրկության սահմանները նեղացնելու, բնակչության զբաղվածությունը փոքրիշատե ապահովելու համար անհրաժեշտ է պետական լուրջ քաղաքականություն, սրտացավորեն մոտեցում հիմնախնդրին, այլապես թվարկված ծրագրերը կաթիլ են օվկիանոսում:

Վահրամ Օրբելյան

 

 

 

Միգրանտների երեխաներին, ովքեր չեն տիրապետում ռուսերենին, դպրոց չեն ընդունի․ Օրենքն ուղարկվել է Պետդումա՝ քվեարկության

09.12.2024 22:26

Կչեղարկեմ ԱՄՆ-ում ծնված օտարերկրացիների քաղաքացիությունը. Թրամփ

09.12.2024 20:37

Կա թշնամանքի էջը շրջելու հնարավորություն. Միրզոյանը՝ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների մասին

09.12.2024 18:40

Աղազարյանի կողմից պետական գաղտնիք պարունակող արտահոսքերի մասին հրապարակումն ուղարկվել է Հակակոռուպցին կոմիտե

09.12.2024 18:34

Պուտինը հայտարարել է՝ Ռուսաստանի հաղթանակը կասկածի տակ չի դրվում

09.12.2024 18:26

Ադրբեջանում պահվող գերիների վերադարձի հետ կապված հարցն ավելի շատ քաղաքական օրակարգում քննարկվող հարց է․ Կիրակոսյան

09.12.2024 16:38

Աշխարհի առաջնորդներից մնացել ենք ես ու Պուտինը. Էրդողան

09.12.2024 15:37

Արևմուտքը բացասաբար է ազդում կովկասյան տարածաշրջանի վրա. ՀԱՊԿ-ում ՌԴ մշտական ներկայացուցիչ

09.12.2024 11:38

ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպանն այցելել է հայ-ադրբեջանական սահման

09.12.2024 11:27

Ադրբեջանը ձևափոխում է օկուպացված Արցախի նախագահի նստավայրը (լուսանկարներ)

09.12.2024 11:06

Իրանը տեղյակ է եղել ԱՄՆ-ի և Իսրայելի ծրագրերի մասին․ բոլոր հետախուզական տվյալները փոխանցվել էին Սիրիայի կառավարությանը և բանակին․ Իրանի ԱԳ նախարար

09.12.2024 11:04

Զելենսկին հայտնել է Ուկրաինայի ռազմական կորուստների թիվը

09.12.2024 10:58