Երեխաների գեղագիտական դաստիարակության գործում մեծ է մայրենի լեզվի և գրականության դերը: Առավել կարևոր է մանկական գրականության, մանկական պարբերականների դերն ու նշանակությունը:

Խնդրո առարկայի շուրջ է զրույցը Հայաստանի գրողների միության նախագահ, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Էդվարդ Միլիտոնյանի հետ:

Այցեքարտ

Էդվարդ Միլիտոնյան, ծնվել է 1952 թ. Երևանում: 1974 թ. ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը: Աշխատել է «Պիոներ», «Ծիծեռնակ», «Գարուն» ամսագրերում: Հայաստանի գրողների միության անդամ է 1977 թվականից: Եղել է ՀՀ տեղեկատվության և գրահրատարակչության վարչության պետի առաջին տեղակալ, ապա վարչության պետ, Հայաստանի ռադիոյի տնօրեն, ՀՀ պաշտպանության նախարարության լրատվության և քարոզչության վարչության պետ: 2013 թվականից Հայաստանի գրողների միության նախագահն է:

- Պարոն Միլիտոնյան, մեր ավագ սերունդը ստեղծել է հիանալի մանկական գրականություն, որին բնորոշ են եղել մարդասիրական բարձր իդեալները, բարոյական մաքրությունը, երեխայի անհատականության նկատմամբ հարգանքի զգացումը, նրա հոգեբանության, երազանքների խոր արտացոլումը: Եվ այդ ամենը՝ ստեղծագործական բազմազան ձևերի, արտահայտչամիջոցների, ոճական կատարյալ հնարքների օգտագործմամբ:

Իսկ այսօ՞ր… Ներկայացրեք, խնդրեմ, մանկական գրականության վիճակը մեզանում:

- Երևի նկատի ունեք դասականներին… Զուտ մանկագիրների մասին կարելի է խոսել Աբովյանի, Ղազարոս Աղայանի ժամանակներից, ովքեր և՛ դասագիրք են ստեղծել, և՛ ստեղծագործություններ հորինել. հայկական դպրոցներում հիմնականում այդ դասագրքերով էին ուսուցանում: Ապա Հովհաննես Թումանյան, ով «Լուսաբեր» դասագիրքը ստեղծեց, և փոխադրություններ, թարգմանություններ, մշակումներ, նաև հորինվածքներ զետեղեց այդ դասագրքում: Մի խոսքով, մեր մանկագրության հիմքը դա է, ապա, իհարկե, կարելի է հիշել որոշակի անուններ՝ Խնկո Ապեր՝ իր մշակումներով, գրվածքներով, Դերենիկ Դեմիրճյան՝ «Քաջ Նազար»-ով, որ շատ հետաքրքիր գործ է: Իսահակյանն ունի պատմվածքներ և, իհարկե, Վախթանգ Անանյանի դերը շատ մեծ էր բնության ճանաչողության առումով՝ «Սևանի ափին», «Հովազաձորի գերիները» և այլն, որոնք թարգմանվում էին աշխարհի տարբեր լեզուներով ու հրատարակվում:

Մեր մանկագիրների մեջ ուրիշ հիշատակելի շատ անուններ էլ կան՝ Խաչիկ Հրաչյան, Հայրապետ Հայրապետյան, Ռուբեն Ղարիբյան, Հենրիկ Սևան, Յուրի Սահակյան, Երվանդ Պետրոսյան, Արսեն Միքայելյան, Սուրեն Մուրադյան…

Համենայնդեպս մանկագիրներն ունեցել են հաջողություններ: Ցավոք կյանքից հեռանում են ավագները և փոխարինողները. մի քանի տարի առաջ կյանքից հեռացան Ղուկաս Սիրունյանը, Արմեն Շեկոյանը, ովքեր լավ գրքեր էին գրել երեխաների համար: Այսօրվա գրողներից նշեմ Լիպարիտ Սարգսյանի, Ռոլանդ Շառոյանի, Ալիս Հովհաննիսյանի, մարզերից՝ Ստեփան Միքայելյանի, Սամվել Կոսյանի անունները: Արցախից՝ Վարդան Հակոբյանն է գրում, հրաշալի մանկագիր էր Գուրգեն Գաբրիելյանը, բայց մի ցավալի բան կա՝ պրոֆեսիոնալ գրող-մանկագիրների առումով մենք այսօր պակաս ենք զգում: Աշխարհում շատ ստեղծագործություններ արագ թարգմանվում ու մուլտֆիլմերի, կինոների են վերածվում, և մեր երեխաները հիմնականում դրանք են դիտում: Այդ ոլորտում և՛ անգլիական, և՛ եվրոպական ժողովուրդների գրական հերոսներն են շրջանառվում:

- Դուք հաստատեցիք մեր տեսակետն առ այն, որ հայ գրականությունը հնարավոր չէ պատկերացնել առանց մանկական գրականության:

Որքանո՞վ է ներկայումս մանկական գրականությունը տեղ գտել դպրոցական դասագրքերում, հանրակրթության ծրագրերում:

- Մեր պայքարը միտված է այն բանին, որ մանկական գրականության կարևոր նմուշները տարրական դասարանների դասագրքերում որոշակիորեն ընդգրկված լինեն: Բայց ասեմ՝ շատ ավելի կարելի էր անել և՛ գործերի ընտրության առումով, և՛ այսօրվա կյանքի արծարծումն արտացոլող գործերով: Հիմա նաև ստեղծում են «ալտերնատիվ» դասագրքեր, որոնք, իհարկե, շատ լուրջ քննարկման նյութ են դառնում: Մենք վերջերս մանուկների համար հրատարակեցինք «Օդապարիկ արևը» անթոլոգիան, որում ժամանակակից գրողներ են ընդգրկված: Ես խորհուրդ եմ տալիս, որ այդ գիրքն ընթերցեն հատկապես մանկագրության ուսուցիչները, դասագիրք պատրաստողները և տեսնեն՝ ժամանակակից մանկագրությունից ինչ կարելի է ընտրել: Կարծում եմ՝ շատ լուրջ ասպարեզ է, ամենաբարդ ասպարեզն է, որովհետև գրողը, եթե իր մեջ մանուկ չունի, եթե մանկական մտածողություն չի կրում իր մեջ, դժվար թե լավ ստեղծագործություններ հեղինակի: Համենայն դեպս՝ այն, ինչ-որ այսօր արվում է, մենք փորձում ենք որոշ չափով օգտակար լինել դրանց հրատարակմանը։

- Մանկական մամուլի մասին. այս դեպքում ևս սկսենք պատմության խորքերից…

Դեռևս 19-րդ դարավերջին և 20-րդ դարասկզբին ունեցել ենք մանկական պարբերականներ՝ «Աղբյուր» (1883-1918 թթ., Թիֆլիս),«Բուրաստան մանկանց» (1882-90 թթ., Կ. Պոլիս), «Հասկեր» (1905-16 թթ., Թիֆլիս)….

Մեր հասակակիցներն էլ հիշում են «Պիոներ կանչը», «Ծիծեռնակը», «Աղբյուրը» և մյուս մանկական պարբերականները, որոնք, իսկապես, մեծ դեր են խաղացել մանուկների կրթության և դաստիարակության գործում:

Անդրադարձեք, խնդրեմ, մանկական մամուլի մերօրյա վիճակին:

- Մի քիչ անձնական բան է… Մեր ընտանիքի միջոցներով «Ծիծեռնակ» ամսագիրն ենք հրատարակում:

«Աղբյուրը», «Ծիծեռնակը», «Կանչը» մի քանի տարի առաջ փաստորեն դուրս մնացին պետական աջակցությունից, երկար տարիներ կար այդ աջակցությունը, հրատարակվում էին, բայց դուրս մնացին… Մեր գրողները տպագրվելու տեղ չունեն: Թյուր կարծիքներ կան, թե էլեկտրոնային միջավայրում երեխաները կարող են գտնել իրենց սրտի ուզած նյութերը. դա շատ սխալ մոտեցում է, քանզի համացանցում երեխաներն ամեն ինչի մեջ կարող են խորանալ: Շատ երկրներում որոշ արգելանքներ կան երեխաների համար սոցցանցերի փնտրտուքի տեսակետից: Եվ երեխաներին հանձնել սոցցանցերին՝ համարում եմ ոչ ճիշտ գաղափար: Իսկ մանկական մամուլ կոչվածը ոչ միայն գեղարվեստական գրականություն է մանկական աշխարհի համար, այլև մանուկների ստեղծագործությունների հրատարակման, ստեղծագործող մանուկներին քաջալերելու ասպարեզ: Մի խոսքով՝ մանկական մամուլի հրատարակման ոլորտում լուրջ բացթողում ունենք: Անհրաժեշտ է պետական հոգածություն, որովհետև սահմանադրորեն մանուկների համար պետական հոգածությունն անպայման պետք է դրսևորվի մշակույթի ոլորտում: Ինչու երաժշտական, նկարչական դպրոցներ կան, որոնք պետականորեն աջակցություն են ստանում, իսկ գրականությունը… Գրականությունն էլ այդպիսի հոգածություն պիտի ունենա հատկապես հրատարակչական իմաստով, ինչը երկար տարիներ կար, բայց 2016 թվականին՝ մի նախարարի թեթև ձեռքով, դադարեցվեց:

- Արդեն անդրադարձանք մանկական գրականության ներկա վիճակին:

Գեղարվեստական և գիտահանրամատչելի ստեղծագործությունները, որոնք հատկապես գրվում են նախադպրոցականից մինչև դպրոցական բարձր տարիքի երեխաների համար, գաղափարական-թեմատիկ ի՞նչ հենքի վրա են հիմնականում կառուցվում:

- Մանկական գրականության գաղափարական հիմք ասելով պետք է հասկանալ մարդասիրությունը, հայրենիքի հանդեպ սերը, մարդու հանդեպ վերաբերմունքը: Գրականության օգնությամբ երեխան պետք է իր կյանքն ընկալի, ճանաչի միջավայրը, տիեզերքը, կենդանական աշխարհը, աստղային աշխարհը… Այդ ամենը գաղափարներ են, որ կարող են դառնալ մանկագրության նյութ, բայց մանկագրությունը միայն գաղափարախոսության ու դաստիարակչական աշխատանքներով չէ, որ պետք է արժևորվի: Մանկագրությունն իր մեջ երեխային ձգելու շատ թելեր ունի, դա հումորն է, զվարճախոսությունը, հանելուկները… Նույնիսկ կարելի է ասել մտածողության մի բարդ աշխարհ է, որը կարող է շատ մեծերի խրտնեցնել անգամ, որովհետև դրա մեջ կան հետաքրքիր, պարադոքսալ իրավիճակներ, ինչպես մեծ մանկագրական վեպերում ու բանաստեղծություններում: Այնպես որ՝ միայն սևեռվել, թե պետք է երեխային դաստիարակենք՝ մեծի մտածողություն է: Այո, դաստիարակենք, բայց գրականությունն ինքը մենակ այս ուղղությունը չի կրում իր մեջ, ու այդպես տանն էլ են անում, դպրոցում էլ են անում, գրականությունն ավելի լայն ու հետաքրքիր առաքելություն ունի՝ մտածողական, որը պիտի ձևավորվի գիրք ընթերցելով:

- Փորձե՞լ եք ծանոթանալ կամ ուսումնասիրել՝ ի՞նչ են ընթերցում մեր երեխաներն այսօր:

- Երեխաներն այսօր հիմնականում, ցավալիորեն, մտել են «հեռախոսների մեջ», և այդտեղ իրենք խաղեր են նայում, ծրագրեր են նայում և այլն, բայց պիտի ընթերցանությունը խրախուսվի դպրոցից, ընտանիքից: Մանկական գրքերը, նաև մեր ժամանակակից գրողների, նույնպես պիտի հետաքրքրեն ուսուցիչներին: Գերմանիայում հանդիպումներ եմ ունեցել տարբեր դպրոցներում, և այնտեղ ուսուցիչը ծնողներին ասում է՝ ահա նոր գիրք է լույս տեսել, ժամանակակից գրողի գիրք, կարողացեք ծանոթացնել երեխային: Մեր գրախանութները նույնպես պիտի այդ աշխատանքն անեն: Աշխարհահռչակ «Հարրի Փոթեր»-ներով չէ միայն, որ պիտի ուրախանան, այլ նաև ժամանակակից գիրքը պիտի ներկայացվի, հայ գրողի գիրքը, որը ո՛չ ԶԼՄ-ներն են պատշաճ անում, ո՛չ հանդիպումներ են լինում դրանց հեղինակների հետ: Մնացել է միակ ելքը, որ մենք դպրոցներում հանդիպումներ կազմակերպենք գրողների հետ: Մի ուրիշ բան էլ ասեմ՝ Նորվեգիայում, օրինակ, ամեն հայտնի գրող, հատկապես մանկագիր, տարեկան ծրագիր ունի, որի համաձայն պարտավոր է գնալ դպրոցներ՝ երեխաների հետ հանդիպման: Դրա համար քաղաքապետարաններն են վճարում, դրանք վճարովի հանդիպումներ են. հրաշալի ծրագիր է: Ես այդ ծրագիրը տարիներ առաջ ներկայացրել եմ նաև մեր քաղաքապետերին, բայց շատերին թվում է, թե գրողն անվճար, անվարձ երգիչ է, պիտի անվարձ ման գա և այդպես գրականություն քարոզի: Նաև այն գաղափարը, թե լավ գիրքը կառնեն ու գրողը կապրի՝ ոչ մի քննադատության չի դիմանում: Հայաստանում և ընդհանրապես փոքր հանրապետություններում գիրք տպագրելով՝ հեղինակը դժվար թե կարողանա ապահովել իր կեցությունը: Եվ եթե խորհրդային տարիներին, ես իմ օրինակով ասեմ, «Շաքարավազ արքայազնը» արձակ գիրքը տպագրվել է 1990 թվականին՝ 20 հազար օրինակով, մի շաբաթ հետո չկար գրախանութներում, բայց հիմա «Շաքարավազ արքայազնը» դպրոցներում, արտադասարանական ընթերցման մեջ կա և քրքրված վիճակում է բոլոր գրադարաններում: Իսկ եթե փորձեմ կրկին տպագրել, գունավոր գիրք է, ապա մեծ գումար է անհրաժեշտ լինելու: Եվ չգիտեմ՝ այդ գիրքն այդպիսի մեծ տպաքանակով կարո՞ղ է վաճառվել. իրավիճակն այն է, որ եթե 500 կամ 1000 օրինակ վաճառվում է՝ դա համարվում է արդեն «բեսթսելլեր»:

- Թարգմանական գրականություն… Երբ հետադարձ հայացք ենք ձգում մանկական գրականության անցած ճանապարհին, տեսնում ենք՝ համաշխարհային մասշտաբով մանկական գրականության լավագույն նմուշները ժամանակին փոխադրել ենք հայերենի և դրել մեր երեխաների սեղանին:

Ի՞նչ ենք այսօր թարգմանում համաշխարհային մանկական գրականությունից:

- Մանկական գրականությունից հիմնականում մեր հրատարակիչները քաջածանոթ հեղինակներին են թարգմանում: Նրանք նաև նայում են տարբեր երկրների դեսպանատներին՝ հնարավո՞ր է նրանց միջոցով իրենց գրողների գրքերը հրատարակել: Եվ մեր երկիրը պիտի այս փորձն ընդունի ու իր ճանաչված գրողներին ներկայացնի այլ երկրների հրատարակիչներին, որպեսզի մեր գրողները կամ այլ երկրների գրողները տպագրվեն ու ճանաչելի դառնան: Միայն դրսից թարգմանելով… Հասկացանք՝ թարգմանեք մեծ գումարներով ու վաճառեք, ընդ որում՝ թանկ գնով: Բայց մեր գրողների գրքերն այդպես թանկ չեն վաճառվում: Այսօր խաթարվել է չափորոշիչների աշխարհը. ով ասես՝ երեխաների համար գիրք է գրում. եթե գումար ունեն՝ տպագրում են, ու գրախանութները վաճառում են: Դրանց գեղարվեստական մակարդակը գրականագետները և գրողները պիտի որոշեն: Մենք քանիցս անդրադարձել ենք այդ խնդրին, սակայն դա մի աշխարհ է, որը մասնագիտական, գրականագիտական լուրջ քննախոսության պիտի ենթարկվի:

- Հրատարակչական գործի մասին…

Ի՞նչ համակարգ գոյություն ունի այդ ոլորտում և ի՞նչ մոտեցումներ կան մանկական գրականության հրատարակման հարցում: Նկատի ունենք ոչ միայն թեմատիկ-գաղափարական ուղղվածությունը, այլ նաև պետպատվերը:

- Ոչ, չկա նման բան, կա 20 գրքի դրամաշնորհ, որը  նաև թարգմանական գրքերի համար է նախատեսված: Վերջին տարիներին, եթե մանուկների համար մեկ-երկու գիրք հրատարակվել է՝ լավ է: Իսկ ես մշտապես պնդել եմ, որ դա պետական հոգածության առարկա պետք է լինի: Մանկական գիրքը, երեխաներին ուղղված գրականությունը պետությունը պետք է վերցնի իր հոգածության ներքո: Որևէ հրատարակիչ սիրով կհրատարակի, բայց հեղինակին մի քանի օրինակ կտան ու իրենք կվաճառեն, թե չեն վաճառի՝ դա իրենց խնդիրն է, դրանով գրողը ոչ կապրի, ոչ էլ այդ գրականությունը կարող է զարգանալ:

- Մենք խոսեցինք մանկական պարբերականների ներկայիս վիճակի մասին:

Կուզենայինք իմանալ նաև՝ իսկ ի՞նչ ունենք (մանկական) համացանցում, ռադիոյում և հեռուստատեսությունում:

- Եթե առաջ որոշ հեռուստաընկերություններ մանկական հաղորդումներ էին անում, ապա հիմա գրականությունը դուրս է մնացել ուշադրությունից: Երեխաները չեն էլ ճանաչում գրողներին, մենք գնում ենք դպրոցներ՝ հանդիպումների, երեխաները հարց են տալիս՝ բա Դուք մեռած չե՞ք: Որովհետև երեխաները եթե կարդում են ու տեսնում, որ դասագրքում կանք, կարծում են, թե մահացած ենք: Եվ սա վերաբերում է նաև ունկնդիրների այլ շերտերին, որովհետև Սփյուռքում մանկական գրող հազվադեպ կգտնես, ու մեր հեռուստաընկերությունները, որոնք շփումներ ունեն  Սփյուռքում, իրենք պիտի մտածեն՝ ժամանակակից լավ գրականությունը, հատկապես մանկագրությունը պիտի լսելի, ճանաչելի լինի նաև իրենց մոտ:

- Քննարկեցինք հրատարկչությանն առնչվող հարցեր, բայց… Երեխայի հետ տարվող աշխատանքում շատ կարևոր է մանկական գրքերի ձևավորումը: Դուք նաև նկարիչ եք, և Ձեզ համար դյուրին կլինի անդրադառնալ գրքարվեստի այդ ոլորտին, խնդրեմ:

- Մանկական գրականության ձևավորումն ուրույն աշխարհ է, ոնց որ մանկագրությունը: Ամեն գրքին համապատասխան նկարազարդման մտածողություն է պետք, գրողի ոճի ընկալում… Մենք այսօր մեծ պակաս ունենք լավ ձևավորողների: Առաջ բուհերի ամբիոններում կային նկարչական, ձևավորումների (գրքերի ձևավորումը՝ հատկապես) մասնագետներ, դասընթացներ էին անցկացվում, իսկ հիմա… Այդքանով հանդերձ՝ չեմ ասի, թե այդ դաշտը ցամաք է, կան նաև լավ ձեռք ունեցող նկարիչներ…

- Տարածված տեսակետ կա՝ երեխան օրվա մեծ մասը, ցավոք, համացանցում է, ուրեմն և գիրք ընթերցելու մշակույթից հեռացած:

Նախ՝ համացանցը, հեռուստատեսությունը կարո՞ղ են փոխարինել գրքին, և ի՞նչ ընթացք կունենա (ըստ Ձեզ) գիրք-համացանց մրցակցությունը:

Այդ համատեքստում կուզենայինք իմանալ նաև՝ աշխարհի այն երկրներում, որտեղ համացանցն ավելի տարածված ու զարգացած է, որքանո՞վ են պահպանվել տպագիր մամուլը և հատկապես մանկական մամուլը:

- Տպագիր մամուլը կա… Թող այն կարծիքը չլինի, թե համացանցը կերել է տպագիր մամուլին: Բնավ ոչ: Այդ առումով սխալ կարծիքներ են տարածվում… Թղթային գիրքը շատ հզոր թափ ունի, իսկ էլեկտրոնայինը… Մի պահ բարձր էր, հետո քիչ-քիչ ընկավ, որովհետև մանկական գիրքն ախր ուրիշ մի տեսակ է: Երեխան իր ձեռքի տակ է ունենում, այդտեղ շատ ավելի ուրիշ խնդիրներ կան… Անվերջ երեխային թողնել համացանցի մեջ, անվերջ հեռախոսների մեջ, այդ կախվածությունը նաև հիվանդություն է առաջացնում: Այսօր կա բժշկության մի ճյուղ, նաև հոգեբանության, ուսումնասիրում են այդ խնդիրը: Երեխան առանց հեռախոսի չի կարողանում ոչ մի տեղ գնալ, դա լուրջ պրոբլեմ է:

- Մենք ծանոթ ենք Ձեր հեղինակած երկերի մատենագիտությանը, որոնցից մի քանիսն ընթերցել ենք հետաքրքրությամբ:

Եթե Ձեզ առաջարկվեր առանձնացնել դրանցից մեկ-երկուսը, ո՞ր ստեղծագործությունները նկատի կունենայիք:

- Ինձ ներքաշեցիք այնպիսի տարածք, որ ստիպված մի երկու բան պիտի ասեմ, որի ցանկությունն առանձնապես չունեի, որովհետև դուրս կգա, թե նստած ինքս ինձ գովում եմ: Իմ գրքերը թարգմանվել են տարբեր լեզուներով, նաև վերահրատարակվել. «Հնարամիտ բադի ճամփորդությունը», օրինակ, արտասահմանում երկու անգամ հրատարակվել է, «Վահագն Վիշապաքաղի արկածները» տարբեր լեզուներով հրատարակվել է, չեմ ասում «Արեգ տղայի և Չիպո կրիայի» տարօրինակ պատմությունը, որը հինգ լեզվով թարգմանվել, հրատարակվել և վերահրատարակվել է: Այդ գրքերն արդեն իմը չեն: Ես միայն 36 մանկական գիրք եմ հրատարակել, այն էլ՝ հայերեն, իսկ մնացածները, որ տպագրվել են տարբեր լեզուներով, 50-ից ավելի են: Գրքերը, որ գրում եմ և ավարտում՝ այլևս իմը չեն, դրանք ընթերցողինն են, եթե չընթերցի՝ Աստված իր հետ:

Գիտե՞ք, մեր թատրոններն էլ ուշադիր չեն մանկական ստեղծագործությունների հանդեպ: Մի անգամ քննադատություն էի հնչեցրել այդ առումով, ԿԳՄՍ-ում հավաքեցին ռեժիսորների. ի՞նչ են ասում նրանք՝ մենք համաշխարհային գրականությունը թողնենք և այսօր ստեղծվող՝ դեռ իրեն չարդարացրած գրականությո՞ւն բեմադրենք: Ահա այսպիսի պատասխան… Ինչ արեցինք մենք՝ ստեղծեցինք հարթակ «Դրամատուրգիա» ամսագրին կից և մանկական ստեղծագործությունների հեղինակներն այդտեղ հավաքվեցին: Ճիշտ է, հիմա «Պատանի հանդիսատես»-ում իմ մի գործը քննարկման նյութ է, բայց խնդիրն իմ ստեղծագործությունների մեջ չէ: Կարծում եմ՝ թատրոնների ռեժիսորները, թատրոնների բաժնի վարիչները, սցենարների հեղինակներն իրենք պիտի ուշադիր հետևեն այդ դաշտին: Կիրգիզիայում բեմադրել էին իմ «Արեգ տղայի և Չիպո կրիայի» պատմությունը, և ինձ հրավիրել էին այնտեղ, գնալ-գալը խնդիր էր, բայց բեմադրել են: Ես ասում եմ՝ մենք ունենք լավ մանկագիրներ, արձակագիրներ և պոետներ, որոնց ստեղծագործությունները կարող են նաև բեմականացված ներկայացվել մեր երեխաներին: Շատ լավ երգահաններ ունենք, ովքեր մեր ստեղծագործություններով երգեր են ստեղծել, օրինակ իմ «Տեղեկատու կատու»-ն մյուզիքլ արեց մի երիտասարդ կոմպոզիտոր: ԿԳՄՍ-ն հրատարակեց դա՝ եզակի մյուզիքլ էր: Հայաստանում չեն եղել մանկապատանեկան մյուզիքլներ, որ գրված լինեն Հայաստանում: Մի խոսքով՝ ավելի կենտրոնացված, ճշգրիտ աշխատելու դեպքում երեխաներին ավելի օգտակար կլինենք:

- Արդյո՞ք շարունակում եք ստեղծագործել մանկական գրականության ոլորտում: Եթե այո, ապա ինչի՞ վրա եք հիմա աշխատում:

- Ես պիտի ինձ ուրախացնեմ մի բանով, որ առաջիկայում կհրատարակվի իմ մանկական բանաստեղծությունների գունավոր գիրքը՝ «Մեր տան կրկեսը», որը վերջին ութ տարվա իմ անտիպ ստեղծագործություններն է ամփոփել: Տարբեր գրքեր կան, նաև արտերկրի հրատարակություններում, որ հրատարակման են պատրաստվում:

- Եվ համառոտ անդրադարձ, եթե կարելի է, Սերո Խանզադյանի, Էդիկ Զոհրաբյանի մանկական ստեղծագործություններին:

- Սերո Խանզադյանի հետ շատ մտերիմ ենք եղել: Գրողների միության անդամ դառնալու համար ինձ երաշխավորել է Սերո Խանզադյանը: Ինքը «Ծիծեռնակ» ամսագրում տպագրում էր մանկական գրվածքներ՝ հատկապես որոշ պատմական հիմքով, փոքր, սիրուն գործեր էին դրանք… Եվ նրա տարբեր գրքեր նույնպես ունեն պատանեկան ուղղվածություն: Նրա «Մատյան եղելությանցը» ևս շատ հաճույքով կարող են պատանիները կարդալ՝ Գորիսն ընկալելու համար:

Ես նաև հետևել եմ Էդիկին, նրա հետ ընկերներ ենք եղել:  Բայց մեկ-երկու մանկական բանաստեղծությամբ շատ դժվար է գրողին մանկագիր համարել:

Համո Սահյանը մի օր զանգահարեց, թե արի մեր տուն, գնացի. ես նվիրել էի նրան իմ «Ամպե որսորդը» գիրքը, մանկական երկրորդ գիրքս էր՝ 1979 թվականին հրատարակված, պարզվեց գրախոսական է գրել և ասաց՝ որտեղ ուզում ես՝ տուր թող տպագրեն: Ինքը գրել էր իր կարծիքը: Ես մտածեցի տանել «Գրքերի աշխարհ» (այնտեղ տպագրվել է 1980 թվականին), բայց Մոսկովյան-Տերյան խաչմերուկում, հիշում եմ,  հանկարծ մի ամոթ համակեց ինձ՝ այդպիսի տաղանդավոր, մեծ ճանաչում ունեցող գրողը ժամանակ է գտել կարդացել ու գրախոսական գրել: Ամաչեցի և ինչո՞ւ. հասկացա, որ մանկագրության հանդեպ մեծ պատասխանատվություն ունեմ… Դրանից հետո այդ ամոթը նաև ինձ ստիպեց խորանալ, կենտրոնանալ, ուսումնասիրել այդ աշխարհը, երեխաներին, գրականությունը և 36 գիրք հրատարակեցի միայն մանուկների համար: Ասել է թե՝ եթե պատասխանատվություն ունենանք մեր մեջ՝ մեր գրածը գնահատելու, մեր գրածն ընկալելու համար, ապա խթան կհանդիսանա, որ ավելի լավ գրականություն ստեղծվի: Երեխաների համար ամեն բան չէ, որ պիտի գրես, մենք նաև պիտի մեզ նայենք՝ արդյո՞ք այդ գրվածքն արժանի է, մենք մեզ քննադատենք, մի քիչ ամաչենք մեր գրածից, մի քիչ էլ ամաչենք, որ քիչ ենք գրել երեխաների համար…

Հարցազրույցը՝

Սամվել Ալեքսանյանի