Հովհաննես Մազմանյան. անձնասպան եղավ Կարսը (անհասկանալի հանգամանքներում) կորցնելու համար

28.05.2023 10:19
1692

Հայրենիքին նվիրվածության ամենավառ օրինակը՝ Հայաստանի առաջին հանրապետության զինված ուժերի գնդապետ Հովհաննես Մազմանյանն է:

Գնդապետ Հովհաննես Մազմանյանը ծնվել է 1892 թվականին (ըստ որոշ հետազոտողների՝ 1890-ին) Կարս քաղաքում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի առաջին օրերին զորակոչվել է ցարական բանակ։ Մասնակցել է Սարիղամիշի ճակատամարտին:

Անդրկովկասյան նոր կառավարությունը կովկասյան (հայկական) զորքերին ուղարկում է դիրքեր զբաղեցնել Կարսի շրջանում՝ հրադադարի կնքման հրամանով։ Հայկական կորպուսի հրամանատար գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանը 2-րդ դիվիզիայի հրամանատար Մովսես Սիլիկյանին և Կարսի բերդի պարետ գեներալ Դեեվին հրամայում է դադարեցնել ռազմական գործողությունները և սկսել բանակցություններ թուրքերի հետ՝ սահմանային դեմարկացիայի ստեղծման համար։ Թուրքական զորքերի հրամանատարը՝ ի պատասխան հայկական կողմի խնդրանքի՝ հրադադարի, պահանջում է, որ մինչ բանակցությունները հայկական զորքերը դուրս բերվեն Կարսի բերդից՝ նկատելի հեռավորության վրա և թույլ տան թուրքական զորքերին առանց խոչընդոտների մտնել քաղաք։ Թիֆլիսից հայկական կողմին հրաման է գալիս, որ դադարեցնեն ռազմական գործողությունները և ընդունեն թուրքական կողմի պայմանները։

1920 թվականի հոկտեմբերի 29-ի երեկոյան ռազմական բերդապետ Դանիել Բեկ-Փիրումյանի  ռազմական խորհուրդը որոշում է ընդունում Կարսը հանձնել թշնամուն՝ առանց կռվի։ 30-ին հայկական զորքերը լքում են Կարսը՝ տեղի 20,000 բնակիչների հետ միասին։ Ճակատի ամբողջ հրամանատարությունը հանձնվում է թուրքերին, բացառությամբ մի քանի հոգու, ովքեր նախընտրում են մահը՝ քաղաքի հանձնման դիմաց։

Կարսում անձնասպան են եղել հետևյալ հայ սպաները՝ բերդի պարետ, գնդապետ Մելիք-Հովսեփյանը, Սեպուհի բրիգադի հազարապետ Չիլինգարյանը, մարտկոցի հրամանատար գլխապետ Բագրատունին և առաջին գնդի հրամանատար գնդապետ Հովհաննես Մազմանյանը։ Չնայած դրան, առավել հայտնի և խորհրդանշական դարձավ վերջինիս մահը։ Երեկոյան ժամը 9-ին Կարս մուտք գործեց թուրքական 11-րդ դիվիզիան։

Ըստ ականատեսների վկայության՝ գնդապետ Մազմանյանի վերջին բառերն են եղել՝ «Մի կյանք ունեմ, Հայրենիք, քեզ եմ տալիս»:

Մազմանյանի ինքնասպանության հաղորդագրության պահի մասին Հայաստանի առաջին հանրապետության Ազգաին ժողովում հայտնել է Կոստան Զարյանը:

«Լռության մեջ նախարարներից մեկը խոսեց, - Պարոնայք պատգամավորներ։ Այսօր կեսօրից հետո լուր ստացվեց Կարսի անկման մասին։ Ցավով իմացանք, որ թուրքի ասկյարները քաղաք են մտել գրեթե առանց կրակ արձակելու… Պարտք եմ համարում այստեղ հիշել մի սրտառուչ դեպք։ Քաջ գնդապետ Մազմանյանը հուսահատությունից մղված տեղնուտեղը ինքնասպան է եղել…»:

Հովհաննես Մազմանյանը դարձավ հայ մարտիկի աշխարհընկալման, հոգեբանության ու վարմունքի իրական խորհրդանիշը։

Մազմանովյան հայրենասիրություն արտահայտությունը գործածվել է որպես հայրենիքի հանդեպ ամենաուժեղ սիրո խորհրդանիշ, ինչպես նաև մազմանովյան սինդրոմ-ը, որը համարվում էր ինքնամոռացություն կամ ինքնասպանություն՝ դավաճանական գործողությունների դեմ անզորության դեպքում։

Իրանը պատրաստ է ԱՄՆ-ի հետ համաձայնագիր կնքել հավասար պայմաններով․ Փեզեշքիան

21.04.2025 21:18

Նիկոլ Փաշինյանը ցավակցել է Հռոմի պապի մահվան կապակցությամբ

21.04.2025 17:47

Պուտինը ստորագրել է Իրանի հետ ռազմավարական գործընկերության մասին օրենքը

21.04.2025 17:40

Քաջարան-Կապան ավտոճանապարհին «Honda»-ն դուրս է եկել ճանապարհի երթևեկելի հատվածից և կողաշրջվել

21.04.2025 17:38

Թալանածը ժողովրդին վերադարձնելու պահանջով Արցախի նախագահի անունից նամակ կուղղվի Գլխավոր դատախազին, ՔԿ և ԱԱԾ. արցախցի

21.04.2025 14:49

Ղեկավարները թող մի գիշեր մեզ հետ լուսացնեն, կրակոցների ձայներից մկան ծակը թումանով են առնելու․ խնածախցի

21.04.2025 12:49

Ադրբեջանը խուճապի մեջ է՝ պատգամավորներ Արսեն Թորոսյանը, Դավիթ Դանիելյանը, ապա մարզպետ Ռոբերտ Ղուկասյանն ու Արմեն Խաչատրյանը մեկնել են Խնածախ ու Խոզնավար

21.04.2025 12:31

Մահացել է Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսը

21.04.2025 12:17

ԿԳՄՍ նախարարի հրամանով սահմանվել է «Վերջին դասի» օրը

21.04.2025 11:15

Արցախում Ադրբեջանն Ակնա-Ասկերան-Իվանյան-Ստեփանակերտ ճանապարհ է կառուցում

21.04.2025 11:02

Ինչու է Հայաստանում ուշանում արդարադատությունը. մեկնաբանում է Նիկոլ Փաշինյանը (Տեսանյութ)

21.04.2025 10:47

Սուրբ Հարության տոնախմբությունը Կապանում

20.04.2025 23:19