Հովհաննես Մազմանյան. անձնասպան եղավ Կարսը (անհասկանալի հանգամանքներում) կորցնելու համար

28.05.2023 10:19
1292

Հայրենիքին նվիրվածության ամենավառ օրինակը՝ Հայաստանի առաջին հանրապետության զինված ուժերի գնդապետ Հովհաննես Մազմանյանն է:

Գնդապետ Հովհաննես Մազմանյանը ծնվել է 1892 թվականին (ըստ որոշ հետազոտողների՝ 1890-ին) Կարս քաղաքում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի առաջին օրերին զորակոչվել է ցարական բանակ։ Մասնակցել է Սարիղամիշի ճակատամարտին:

Անդրկովկասյան նոր կառավարությունը կովկասյան (հայկական) զորքերին ուղարկում է դիրքեր զբաղեցնել Կարսի շրջանում՝ հրադադարի կնքման հրամանով։ Հայկական կորպուսի հրամանատար գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանը 2-րդ դիվիզիայի հրամանատար Մովսես Սիլիկյանին և Կարսի բերդի պարետ գեներալ Դեեվին հրամայում է դադարեցնել ռազմական գործողությունները և սկսել բանակցություններ թուրքերի հետ՝ սահմանային դեմարկացիայի ստեղծման համար։ Թուրքական զորքերի հրամանատարը՝ ի պատասխան հայկական կողմի խնդրանքի՝ հրադադարի, պահանջում է, որ մինչ բանակցությունները հայկական զորքերը դուրս բերվեն Կարսի բերդից՝ նկատելի հեռավորության վրա և թույլ տան թուրքական զորքերին առանց խոչընդոտների մտնել քաղաք։ Թիֆլիսից հայկական կողմին հրաման է գալիս, որ դադարեցնեն ռազմական գործողությունները և ընդունեն թուրքական կողմի պայմանները։

1920 թվականի հոկտեմբերի 29-ի երեկոյան ռազմական բերդապետ Դանիել Բեկ-Փիրումյանի  ռազմական խորհուրդը որոշում է ընդունում Կարսը հանձնել թշնամուն՝ առանց կռվի։ 30-ին հայկական զորքերը լքում են Կարսը՝ տեղի 20,000 բնակիչների հետ միասին։ Ճակատի ամբողջ հրամանատարությունը հանձնվում է թուրքերին, բացառությամբ մի քանի հոգու, ովքեր նախընտրում են մահը՝ քաղաքի հանձնման դիմաց։

Կարսում անձնասպան են եղել հետևյալ հայ սպաները՝ բերդի պարետ, գնդապետ Մելիք-Հովսեփյանը, Սեպուհի բրիգադի հազարապետ Չիլինգարյանը, մարտկոցի հրամանատար գլխապետ Բագրատունին և առաջին գնդի հրամանատար գնդապետ Հովհաննես Մազմանյանը։ Չնայած դրան, առավել հայտնի և խորհրդանշական դարձավ վերջինիս մահը։ Երեկոյան ժամը 9-ին Կարս մուտք գործեց թուրքական 11-րդ դիվիզիան։

Ըստ ականատեսների վկայության՝ գնդապետ Մազմանյանի վերջին բառերն են եղել՝ «Մի կյանք ունեմ, Հայրենիք, քեզ եմ տալիս»:

Մազմանյանի ինքնասպանության հաղորդագրության պահի մասին Հայաստանի առաջին հանրապետության Ազգաին ժողովում հայտնել է Կոստան Զարյանը:

«Լռության մեջ նախարարներից մեկը խոսեց, - Պարոնայք պատգամավորներ։ Այսօր կեսօրից հետո լուր ստացվեց Կարսի անկման մասին։ Ցավով իմացանք, որ թուրքի ասկյարները քաղաք են մտել գրեթե առանց կրակ արձակելու… Պարտք եմ համարում այստեղ հիշել մի սրտառուչ դեպք։ Քաջ գնդապետ Մազմանյանը հուսահատությունից մղված տեղնուտեղը ինքնասպան է եղել…»:

Հովհաննես Մազմանյանը դարձավ հայ մարտիկի աշխարհընկալման, հոգեբանության ու վարմունքի իրական խորհրդանիշը։

Մազմանովյան հայրենասիրություն արտահայտությունը գործածվել է որպես հայրենիքի հանդեպ ամենաուժեղ սիրո խորհրդանիշ, ինչպես նաև մազմանովյան սինդրոմ-ը, որը համարվում էր ինքնամոռացություն կամ ինքնասպանություն՝ դավաճանական գործողությունների դեմ անզորության դեպքում։

Նոյեմբերի 3-ին տեղի կունենա եպիսկոպոսական ձեռնադրություն և օծում

02.11.2024 17:35

ՃՏՊ Սիսիան-Աղիտու ավտոճանապարհին․ կան տուժածներ

02.11.2024 15:19

Իրանը լուրջ հարված կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին. Իրանի հոգևոր առաջնորդ

02.11.2024 14:46

Դեկտեմբերի 1-ից կգործի Վաղատուրի նախակրթարանը

02.11.2024 12:57

Ծանրորդ Միլենա Խաչատրյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 23 տարեկանների փոխչեմպիոն

01.11.2024 22:26

Այն, ինչ անում է Ադրբեջանը Ստեփանակերտում, մշակութային զտում է. Ստեփանակերտի քաղաքապետը ահազանգում է

01.11.2024 22:23

Մեզ արժանապատիվ խաղաղություն է պետք

01.11.2024 22:06

1967 թվականի այս օրը Արցախում տեղադրվեց «Մե՛նք ենք մեր լեռները» հուշարձանը

01.11.2024 21:39

Մեզ սպասվում է համեմատաբար սառը և բավարար տեղումներով նոյեմբեր. Սուրենյան

01.11.2024 19:57

Դոլարն էժանացել է. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան նոյեմբերի 1-ին

01.11.2024 19:50

Գերմանիայում Իրանի հյուպատոսությունների փակումը պատժամիջոց է իրանցիների նկատմամբ. Արաղչի

01.11.2024 19:41

Մհեր Գրիգորյանն ու Շահին Մուստաֆաևը քննարկել են սահմանազատման և տրանսպորտային հաղորդակցությունների հարցեր

01.11.2024 18:43