ՀՀ ԱԺ 2017թ. ապրիլի 2-ի ընտրություններում «Օհանյան-Րաֆֆի-Օսկանյան» դաշինքի տարածքային ցուցակի կազմում թիվ 12 ընտրատարածքում առաջադրվել է նաեւ Միխայել Օհանյանի թեկնածությունը:

Միխայել Օհանյանը հատկապես Մեղրու տարածաշրջանում հայտնի է նախեւառաջ որպես տնտեսագետ, ով երկար տարիներ աշխատել է բանկային համակարգում: 2013թ.-ին, սեփական դիմումի համաձայն, թողել է բանկի կառավարչի պաշտոնը, հրաժարվել Մեղրի համայնքի ավագանու անդամի պարտականություններից: Հատկապես վերջին տարիներին նա հայտնի է բնապահպանական ակտիվ գործունեությամբ:

Թեկնածու առաջադրվելու շարժառիթների, Մեղրու եւ առհասարակ Հայաստանի Հանրապետության առջեւ ծառացած բազում հիմնախնդիրների, դրանց լուծման հնարավոր տարբերակների, «ՕՐՕ» դաշինքի մասին զրուցեցինք ԱԺ պատգամավորի թեկնածու Միխայել Օհանյանի հետ:

---

Այցեքարտ

Միխայել Վոլոդյայի Օհանյան. ծնվել է 1954թ. փետրվարի 2-ին Մեղրի քաղաքում: Տեղի Ստեփան Շահումյանի անվան միջն. դպրոցը 1971-ին ավարտելուց հետո ընդունվել է Երեւանի պետական համալսարանի տնտեսագիտական ֆակուլտետի «Ֆինանսներ եւ վարկ» բաժինը, որն ավարտել է 1976-ին: Այնուհետեւ գործուղվել է Մեղրի եւ աշխատել շրջխորհրդի գործկոմի ֆինբաժնի ավագ վերահսկիչ-վերստուգիչ (1976-77թթ.), որից հետո ընտրվել է կոմերիտմիության Մեղրու շրջկոմի քարտուղար: 1977թ. ընտրվել է կոմերիտմիության Մեղրու շրջկոմի առաջին քարտուղար եւ աշխատել մինչեւ 1981թ.: 1981-83թթ. եղել է Մեղրու կուսշրջկոմի բաժնի վարիչի տեղակալ, 1983-85թթ.` շրջխորհրդի գործկոմի մշակույթի բաժնի վարիչ, 1985-91թթ.` կուսշրջկոմի բաժնի վարիչ, 1991-93թթ.` Մեղրու ԲՈՒԱՏՁ-ի տնօրեն: 1993-2013թթ. Մեղրու բանկային համակարգում էր:

2012թ. սեպտեմբերի 12-ին ընտրվել է Մեղրի համայնքի ավագանու անդամ, ավագանու բնապահպանական հանձնաժողովի նախագահ: 2013թ նոյեմբերի 19-ին հրաժարվել է ավագանու անդամի պարտականություններից` քաղաքապետի եւ ավագանու անդամների մեծամասնության հետ սկզբունքային տարակարծություններ ունենալու պատճառով: 2013 թվականից աշխատում է «Մեղրու ՃՇՇՁ» ՍՊԸ-ում՝ տնտեսագետ:

Ամուսնացած է, ունի մեկ դուստր եւ երկու որդի, երկու թոռ:

---

– Պարո՛ն Օհանյան, ինչո՞ւ որոշեցիք մասնակցել ԱԺ ընտրություններին, մանավանդ որ արդեն մի քանի տարի է` ակտիվ գործունեություն չեք ծավալում` բացի բնապահպանական տարբեր հարցերի վերաբերյալ հրապարակումներ ներկայացնելուց:

– Ասեմ՝ առհասարակ որեւէ հարցի պատասխան ստանալու համար նախ պետք է պարզել, թե որտեղ է այդ հարցի առաջացման աղբյուրը, առանց դրա դու չես կարող գործողության որեւէ քայլ անել, ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու ճանապարհ ցույց տալ: Երբ սկսում ես խորապես ուսումնասիրել այն ծրագիրը, որով համարյա բոլորին հայտնի կազմակերպությունը ձգտում է համաշխարհային տիրապետության հասնել, այստեղ ուղղակի սարսափում ես: Այդ ծրագրի մեջ ամենասարսափելին աշխարհի բնակչության կտրուկ կրճատումն է: Այդ կազմակերպության լծկան որոշ քաղաքագետներ գրում են, որ Հայաստանի նման երկրներում բնակչության մեկ երրորդը կամ նույնիսկ երկու երրորդը պետք է անհետանա առաջիկա 20 տարում:

Աշխարհակործան այդ ծրագրի մեջ է մտնում աշխարհի պետություններին սահմանադրություններ եւ օրենքներ պարտադրելը: Օրինակ, նշածս կազմակերպության կառույցներից մեկի` Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից, մեր վզին փաթաթվեց մի սահմանադրություն, որը, չնայած նրան, որ մեր ժողովուրդը մերժեց, այդուհանդերձ այն դարձրին իրողություն: Հիմա, երբ անկախ մեզնից ընդունվել է այդ սահմանադրությունը, որպես ՀՀ քաղաքացի ես հնարավորություն ստացա մեր հասարակությանը հասկանալի դարձնել, որ այս ընտրությունը համակարգային փոփոխություններ իրականացնելու համար կոնկրետ քայլեր ձեռնարկելու մեր վերջին հնարավորությունն է, կոնկրետ ինձ տրված վերջին շանսը:

– Չնայած Ընտրական օրենսգրքի մասին խոսելը ժամանակավրեպ է, բայց կուզենայինք լսել դրա վերաբերյալ Ձեր կարծիքը:

– Ընտրական օրենսգրքի, հատկապես ԱԺ ընտրությունների «ռեյտինգային» ցուցակի մասն արդեն իսկ աբսուրդ է, ծիծաղելի: Ավելին ասել չեմ ուզում, ինքներդ կհամոզվեք ընտրությունների ավարտից հետո: Հիմա արդեն դա կարեւոր էլ չէ:

Չնայած հարց չտրվեց, այդուհանդերձ, կարեւորում եմ նաեւ ասել, որ ընդհանրապես մեր երկրում տիրող այս իրավիճակը ծրագրավորել է համաշխարհային տիրապետության ձգտող ասածս կառույցը: Հայաստանի նման երկրները, որոնց տնտեսությունն օլիգարխիկ-ֆինանսական համակարգի կրնկի տակ է, չեն կարող կազմակերպել արդյունաբերության եւ հատկապես գյուղատնտեսության վերականգնումը: Նրանց պարզապես թույլ չեն տա դա անել: Դրա հետեւանքները հայերիս համար կլինեն սարսափելի: Ծրագրված քաոսի պայմաններում (ծրագրված տեղական պատերազմներ եւ հակամարտություններ, շրջափակումներ, գյուղատնտեսության ավերում, քրեաօլիգարխիկ իշխանություններ), ինչպես մեր գիտնականներից մեկն է փաստում, կսկսվի համատարած սով: Կսկսեն կիրառել գենոմոդիֆիկացված մթերքներ, կկիրառվեն պարտադիր վակցինային ներարկումներ: Այդ ամենը նշանակում է, որ էլ ավելի կիջնի ծնելիության ցուցանիշը, եւ բնակչությունն էլ ավելի կկրճատվի:

Այդ մարդակուլ ծրագրի ֆոնին առավել ակտիվ կգործեն հատկապես համաշխարհային ֆինանսական այնպիսի կառույցներ, ինչպիսիք, օրինակ, Համաշխարհային բանկն ու Արժույթի միջազգային հիմնադրամն են, որոնց միջոցով, ինչպես հայտնի տնտեսագետ Ջոն Պերկինսն է ասում, մեր նման երկրները կհայտնվեն դեֆոլտի մեջ, ուղղակի կոչնչանան: Պատահական չէ, որ մամուլն այսօր արդեն իսկ հրապարակում է շուրջ 6 մլրդ դոլար մեր արտաքին պարտքի եւ օֆշորում 12 մլրդ դոլարի առկայության մասին:

– Ինչո՞ւ ընտրեցիք «ՕՐՕ» դաշինքը:

– «Օհանյան-Րաֆֆի-Օսկանյան» դաշինքում ընդգրկված են մարդիկ, որոնց մի մասին բավականաչափ ճանաչում եմ, մի մասի հանդեպ ունեմ առանձնահատուկ հարգանք եւ վերաբերմունք, որովհետեւ նրանց անցած ուղին, գործունեությունը եւ երկրի հետագա զարգացման մասին ունեցած պատկերացումները շատ համահունչ են իմ պատկերացումներին: Այս ընթացքում ունեցածս անձնական շփումներն ապացուցեցին, որ նրանք ոչ միայն ճիշտ գաղափարների կրողներն են, այլեւ երկիրն այս ծանր վիճակից դուրս բերելու ճանապարհ, տեսլական ու գործողությունների ծրագրեր ունեն:

– Հետաքրքիր մի իրողություն, այնուամենայնիվ, չենք կարող չարձանագրել. «ՕՐՕ» դաշինքի լիդերները ժամանակին ՀՀ կառավարության մաս են կազմել, բայց այսօր ձեւավորել են ընդդիմադիր քաղաքական ուժ:

– Գաղտնիք չէ, որ այսօր գրեթե բոլորն իրենց տակառները գլորում են միայն մեր դաշինքի ուղղությամբ: Դուք չեք հարցնում՝ ինչու: Այնպես չէ, որ այդ մարդիկ իրենց ընդդիմադիր են համարում, պարզապես նրանք ունեն այնպիսի պատկերացումներ, երկրի զարգացման այնպիսի տեսլական, որն էականորեն տարբերվում է մյուսներից, հետո, քաղաքական դաշտի ծրագրողների հաշվարկներում մեր դաշինքը չի եղել, ինչից էլ դաշինքի հանդեպ լարվածություն է ձեւավորվել:

– Հատկապես վերջին տարիների ընտրությունները ցույց տվեցին, որ Մեղրու տարածաշրջանում, կարծեք, Հայաստանի հանրապետական կուսակցությունն իշխում է: Եթե համակարծիք եք, ապա ինչո՞վ եք պայմանավորում այդ միաբեւեռությունը:

– Ինչո՞ւ միայն Մեղրիում. որեւէ մեկին չեմ պատրաստվում քննադատել, առավել եւս որեւէ մեկի հնարավորությունները թերագնահատել: Հարգանք եմ տածում առհասարակ բոլորի հանդեպ: Նույնիսկ իմ «հակառակորդին» փորձում եմ հասկացնել, որ այն, ինչ անում եմ, նաեւ նրա ընտանիքի, երեխայի ապագայի համար է, որ ինձ համար ամենակարեւորն է, քանի որ նրանք հայ մարդիկ են: Թե նրանք ինչ խոսքեր կասեն իմ հասցեին կամ ինչպիսի լարվածություն կառաջացնեն, դա ինձ չի հետաքրքրում, ինձ հետաքրքրում է միայն, թե ես իմ խորքային պատկերացումներով եւ իմ գործողություններով ինչպես կարող եմ օգտակար լինել հայ մարդուն, Հայաստան աշխարհին: Ապրելուս իմաստի մեջ այդ գաղափարն եմ կարեւորում` ամեն ինչ հայ մարդու եւ նրա ապագայի համար:

Ցավոք սրտի, մեր ինտելեկտուալ զանգվածի մեծ մասը հեռացել է երկրից, ինչը նույնպես վատ քաղաքականության, միաբեւեռ մոտեցումների արդյունք է: Հայրենիքը լքեցին խելացի, ունակ մարդիկ, եւ այսօր, երբ ես փորձում եմ դիմացինին որեւէ բան բացատրել, ստեղծված իրողությունն ընկալելի դարձնել, դժվարության առաջ եմ կանգնում: Այն զանգվածը, որ ունակ էր իշխանությունների որոշ գործողությունների դեմն առնելու, միաբեւեռությունը կանխելու, ստեղծված վիճակի ողբերգականությունն ամբողջովին հասկանալու, այլեւս այստեղ չէ: Այժմ իմ հնարավորությունների ներածին չափով, կյանքիս մնացած ժամանակահատվածում կփորձեմ մեր հասարակությանը հասանելի դարձնել այն ամենը, ինչը, իմ խորին համոզմամբ, վտանգում է մեր լինելիությունը:

– Ձեր դաշինքը նախընտրական քարոզարշավը սկսել է Տավուշի մարզից, Սյունիքի մարզում ե՞րբ է նախատեսվում:

– Մարտի 14-15-ին կլինեն մարզի տարածքում, իսկ կոնկրետ Մեղրու տարածաշրջանում` մարտի 15-ին: Թե դաշինքից ովքեր կայցելեն մեր մարզ, չեմ կարող ասել, անկեղծ ասած` անձերի խնդիրն այնքան էլ չեմ կարեւորում: Դաշինքի բոլոր անդամներն էլ նույն գաղափարն ունեն, նույն ասելիքն ու անելիքը, այդ իսկ պատճառով ով էլ հանդիպի ընտրողին, կներկայացնի այդ ամբողջը:

Այս ընտրությունների թերություններից մեկն էլ այն է, որ քարոզարշավի ժամանակահատվածը շատ կարճ է, եւ ընտրողը ներկայացված ինը քաղաքական ուժին, նրանց ծրագրերին ծանոթանալու ժամանակ չունի: Բոլոր քաղաքացիները հո ընկալելու հավասար ունակություններ չունե՞ն, համապատասխան հետեւություններ անելու, տրվածը մարսելու համար ժամանակ է հարկավոր: Եվ, իմ համոզմամբ, սա նույնպես ծրագրավորված է, պատահական չէ նաեւ այն, որ Ընտրական օրենսգրքում այդ ռեյտինգ ասվածն են մտցրել, որ կուսակցության ներսում իրարից ձայներ փախցնեն: Սա նույնպես ծրագրային տեխնոլոգիա է, որի արդյունքում ոչ թե ուժեղներն ու արժանիները կընտրվեն, այլ թայֆաբազության, տարբեր մեքենայությունների միջոցով` ֆինանսական որոշ լծակներին տիրապետող, բայց ոչ պատգամավորին անհրաժեշտ գիտելիքների պաշարով հարուստ կամ էլ այս երկրին օգտակար լինելու գիտելիքներով հագեցած մարդիկ: Համոզված եմ` ընտրվելիք խորհրդարանը չի լինի մեր ժողովրդի պատկերացրած, ծայրահեղ ծանր վիճակում հայտնված երկրին անհրաժեշտ խորհրդարան:

– Իսկ ի՞նչ եք կարծում` կգա՞ ժամանակ, որ կազմավորվի մեր պատկերացրած խորհրդարանը:

– Ո՛չ: Նորից ասեմ` սա վերջին հնարավորությունն է, քանի որ հետագայում սահմանադրությունը թույլ չի տալու, որ քաղաքացին ուղղակի մասնակցի երկրի կառավարմանը. օլիգարխիկ համակարգի եւ ներկայումս առկա տեխնոլոգիաների միջոցով կձեւավորվի մի խորհրդարան, որն էլ կընտրի վարչապետ ու նախագահ:

– Բացի «ՕՐՕ» դաշինքի նախընտրական ծրագրից` Դուք կոնկրետ ի՞նչ ծրագրով եք ներկայանում ընտրողին:

– Չեմ ուզում անդրադառնալ դաշինքի ծրագրին, քանի որ դա հանրության դատին է արդեն ներկայացվել: Երբեմն ինձ ասում են, թե դու միայն բնապահպանական խնդիրներով ես զբաղվում, բայց դա այնքան էլ այդպես չէ: Ես անհանգստացած եմ այն միջավայրով, որտեղ հայ մարդն է ապրում, քանի որ այն ծրագրավորված վերացնում են (չեմ վախենում այդ բառն օգտագործելուց): Նկատի ունեմ հանքարդյունաբերության հետեւանքով տարածաշրջանում ստեղծված ծանր վիճակը, որի մասին բազմիցս ահազանգել եմ, պատկան մարմիններին նամակներ հղել, ստորագրահավաքներ կազմակերպել եւ այլն: Մեղրու տարածաշրջանն այսօր լուրջ խնդիրների առաջ է կանգնած: ՀՀ իշխանությունները տարբեր խոսափողներով հայտարարում են, թե հանքարդյունաբերությանը զուգահեռ կարելի է հաջողությամբ զարգացնել նաեւ գյուղատնտեսությունը, սակայն դառն իրականությունը հակառակն է փաստում. Հայաստանի այն տարածքները, որտեղ ինտենսիվ կերպով զարգացնում են հանքարդյունաբերությունը, կյանքի համար անպիտան են դառնում: Դրա արդյունքում ունենում ենք հանքարդյունաբերական թափոններով ծածկված տարածքներ, որոնք պետք է համարենք մեր երկրի հաշվեկշռից դուրս գրված, քանի որ դրանք անգամ հազարավոր տարիներ անց հնարավոր չէ օգտագործել, դրա հետ մեկտեղ` ծանր մետաղներով աստիճանաբար աղտոտելու են նաեւ հարակից տարածքները` նույնպես դարձնելով գյուղատնտեսությանը ոչ պիտանի: Նշված հանքարդյունաբերական թափոնները կարող են ծանր մետաղներով վարակել խմելու եւ ոռոգման ջուրը, իսկ բնության մեջ ծանր մետաղները չեն փոխում իրենց հատկությունը եւ հազարամյակներ շարունակ մնում են վտանգավոր: Այսինքն` ծավալուն եւ գիտականորեն ու տնտեսապես չհիմնավորված հանքարդյունաբերության դեպքում մեր ջրային եւ հողային ֆոնդը կդառնա ոչ օգտագործելի, ինչը մեր տնտեսությունը կդարձնի թույլ ու խոցելի: Այդ թափոններից առավել վտանգավորը պոչանքն է, որը մանրացրած, փոշիացած հանքաքարն է: Զգալի մասը կորզելուց հետո պոչանքում են մնում այդ մետաղների 20-25 տոկոսը, չկորզված մետաղներն ու մյուս տարրերը: Այդ ամենը ջրիկացրած լցնում են պոչամբարները: Տնտեսական առումով ընդունված է, որ մետաղների եւ մյուս օգտակար տարրերի կորզումը հնարավորինս պետք է շատ բարձր` 95-99 տոկոս լինի, որպեսզի դրանք չմնան պոչանքում, եւ հետագայում դրանց կորզման հարց չառաջանա: Հայտնի է, որ պոչամբարի վերամշակումն անօգտագործելի կդարձնի նորանոր տարածքներ: Շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցություն ունեն նաեւ դատարկ ապարները, որոնցում եղած ծանր մետաղները տարրալուծվում եւ տարածվում են խոնավության եւ օդի հետ շփվելիս: Դեռեւս խորհրդային տարիներին գիտակցելով հանքարդյունաբերության աղետալի հետեւանքները` շատ վայրերում զմռսեցին հանքավայրերը:

Հայտնի է, որ ծանր մետաղների բարձր պարունակության դեպքում կտրուկ նվազում է հողի բերրիությունը, իսկ ստացված բերքն էլ պարունակում է ծանր մետաղներ: Դրանցով հարուստ սննդի օգտագործումը եւ դրանցով աղտոտված տարածքում ապրելը բերում են նյարդային, քաղցկեղային, մաշկային, հիշողության, տեսողության, սրտանոթային, աղեստամոքսային, ոսկրային, լյարդի, թոքերի, երիկամների հիվանդությունների, լուսավախության դանդաղ աճի, կմախքի փոփոխության, մկանային ցավի, ընդհանուր թուլության, օրգանիզմի ջրազրկման, խոսքի խաթարման, հոգեճնշվածության, գիտակցության մթագնման, քնի խանգարման: Ծանր մետաղներն ունեն սաղմնաթունավոր հատկություն, թուլացնում են օրգանիզմի իմունային համակարգը, առաջացնում ժառանգական հիվանդություններ, վիժումներ, մեռելածնություն, հրեշածնություն, խախտում ծնելիության ֆունկցիան եւ այլն: Ասվածն ապացուցելու համար կարող ենք մտնել յուրաքանչյուր մեղրեցու, կապանցու կամ քաջարանցու տուն եւ հարցնել` ձեր տանն առողջ մարդ կա՞:

Այսօր Մեղրու տարածաշրջանում գործում են Ագարակի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը, Լիճքավազ-Թեյ, Տերտերասար, Լիճքի հանքավայրերը, իսկ տարածաշրջանում արդեն մոտ 18 նոր հանքավայրի լիցենզիա է տրված: Ի՞նչ եք կարծում` նման իրավիճակում արդյո՞ք չի կարելի համարել, որ Մեղրին վերածվում է մեռյալ գոտու:

– Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ հատկապես Մեղրու տարածաշրջանի հիմնախնդիրներն են ստիպում Ձեզ մտնել Ազգային ժողով:

– Մեղրու տարածաշրջանի հիմնախնդիր ասելով` երբեք չեմ առանձնացնում Քաջարանինը, Կապանինը եւ առհասարակ այն տարածքներինը, որտեղ հանքարդյունաբերության հետեւանքով նման միջավայր է ստեղծվել: Ջերմուկի Գնդեվազ տարածքում էլ եմ եղել, հավատացնում եմ, որ անգլիական հանքարդյունաբերական ընկերությանն իրենց հողատարածքները վաճառած մարդիկ փոշմանել են, որովհետեւ տրված գումարով այդ պահին որոշ սոցիալ-կենցաղային հարցեր են լուծել, բայց հետո հասկացել են, որ ապրելու համար կրկին պիտի հող մշակեն, անասուն պահեն եւ այլն, ինչի հնարավորությունն արդեն չունեն: Ահռելի մեծ քանակությամբ ծանր մետաղներով հագեցած զանգվածն արդեն լցվել է եւ դեռ կլցվի մեր գետերը, ձորերը` աստիճանաբար վերացնելով շրջակա միջավայրի կենդանական եւ բուսական աշխարհը:

– Եվ այդ ամենով հանդերձ` ԱԺ պատգամավորը նախեւառաջ ներկայացնում է ողջ ժողովրդին:

Առանձնացրեք մեր հանրապետության թիվ մեկ-երկու խնդիրները:

– Մենք պետք է ընդունենք այնպիսի օրենքներ, որոնք հայ մարդու համար են, հնարավորինս ձերբազատվենք այն ազդեցություններից, որ պարտադրում են արտաքին ուժերն ու համաշխարհային կառույցները: Դրան հասնելու առաջին ճանապարհն այս իշխանություններից ազատվելն է, որովհետեւ այդ մարդկանց խումբը կոռումպացված է, խրված այլոց ազդեցությունների ոլորտ, կաշկանդված տարբեր կոմպրոմատներով: Եթե ազատվում ես այդ մարդկանցից, ինքնաբերաբար ազատվում ես նաեւ այդ ազդեցություններից:

Հաջորդ քայլը հայ մարդու համար օգտակար օրենքների ընդունումն է: Անշուշտ, նաեւ դիվանագիտական լուրջ ունակություններով օժտված մարդիկ են հարկավոր: Այդ առումով մեր դաշինքի կազմում փորձառու մասնագետներ ունենք` հանձինս ՀՀ նախկին արտգործնախարարներ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի եւ Վարդան Օսկանյանի: Երբեմն հասարակության մեջ քննադատական խոսքեր ենք լսում որոշ քաղաքական գործիչների ինչ-ինչ քայլերի մասին, բայց, հավատացնում եմ, բոլորս էլ մեր կյանքի որեւէ փուլում սայթաքումներ ենք ունենում, որոնք շտկելը, դրանից հետեւություն անելը երբեք էլ ուշ չէ:

Բոլորս էլ հասկանում ենք, որ մեծ պատերազմ ամեն րոպե կարող է սկսվել, դրան պետք է պատրաստ լինել: Մեզ այսօր, քան երբեւէ, անհրաժեշտ են խելացի, ճանապարհ անցած եւ հաղթանակ կերտած ռազմական գործիչներ, ինչպիսիք նախկին պաշտպանության նախարարներ Սեյրան Օհանյանն ու Սամվել Բաբայանն են: Ճիշտ է, Սամվել Բաբայանը չի ընդգրկվել դաշինքի ցուցակում, բայց մեր համախոհն է, փառահեղ անձնավորություն, շատ երկրներ կերազեին նրա նման տաղանդավոր մարդուն տեսնել իրենց զինված ուժերում:

– Մամուլում հաճախ են խոսում Ձեր դաշինքի թեկնածուների, նրանց հարազատների վրա գործադրվող ճնշումներից:

– Դա այսօրվա իշխանությունների ձեռագիրն է: Ճնշումների առկայությունը նախ եւ առաջ խոսում է դաշինքի ուժի, նրանից վախենալու մասին: Այդ պատճառով բոլորը, այդ թվում` «ընդդիմադիրները», զանազան ձեւերով փորձում են վարկաբեկել այս մարդկանց, ճնշումներ գործադրել: Նրանք չէին սպասում, որ կարող է ստեղծվել քաղաքական մի ուժ, որը բոլորովին այլ տեսանկյունից եւ այլ կտրվածքով կդիտարկի ստեղծված իրավիճակը, կառաջարկի խնդիրների լուծման ճանապարհներ, որոնք չեն համապատասխանում նրանց պատկերացումներին: Այսօրվա իշխանությունների գծած «ճարտարապետական» կառույցի մեջ չի մտնում մեր դաշինքը, քանի որ այստեղ մարդկային ուժեղ համախմբման գործոն են տեսել:

– Ի՞նչ եք կարծում, ժամանակակից տեխնոլոգիաների շնորհիվ կարո՞ղ ենք հնարավորինս զերծ մնալ ընտրախախտումներից:

– Կարծում եմ, որ ընտրատեղամասերում կեղծարարությունը նվազագույնին կհասցվի, բայց որ արդեն իսկ սկսել են բացեիբաց մարդկանց վրա ճնշումներ գործադրել, վախի մթնոլորտ ստեղծել, ընտրակաշառք բաժանել, փաստ է: Հատկապես իշխանության ազդեցության ոլորտում գտնվող հաստատություններում միանշանակ համապատասխան հրահանգներ են տրված, եւ այդ սխեման գործում է ամենուր:

– Չե՞ք կարծում, որ աստիճանաբար կձեւավորվի մի սերունդ, որի համար այդ մեթոդներն ընդունելի չեն լինի:

– Իմ կարծիքով` եթե այս վիճակը շարունակվի տիրապետող մնալ, չենք հասցնի ձեւավորել այդ սերունդը: Քանի որ այն ծրագրերը, որոնցով մեր երկրում առաջնորդվում են, փոխում են մարդկանց որակական հատկանիշները. հորմոնալ պրեպարատներով, հակաբիոտիկներով, տարբեր կոնսերվանտներով հագեցած սնունդը, այսօր օգտագործվող դեղամիջոցները, թմրամոլությունը, հարբեցողությունը, անբարոյականություն պրոպագանդող ֆիլմերն ու բթացնող սերիալները փչացնում են մարդկանց, փոխում մարդու գենետիկան, ինչի հետեւանքով մարդը դառնում է անտարբեր, նրան չեն հուզում երկրի ընդհանուր վիճակին վերաբերող հարցերը, իր ապագան, կարճ ասած` նա ապրում է տվյալ օրով:

– Դուք նշեցիք, որ թիրախում հայտնվում են փոքր պետությունները: Արդյո՞ք կարծում եք, որ Հայաստանը, գտնվելով այսպիսի բարդ տարածաշրջանում, կարող է դիմակայել Ձեր նշած մարտահրավերներին:

– Իհարկե ո՛չ: Երկրի տնտեսությունն ուժեղացնելու ճկուն դիվանագիտության շնորհիվ պետք է կարողանաս շրջանցել այդ ամենը: Մենք հաճախ ենք սիրում գովել մեզ` ասելով, որ խելոք ազգ ենք եւ այլն, բայց ժամանակը ցույց տվեց, որ դա այնքան էլ այդպես չէ: Թույլ տվեք ասել, որ մեր առաջին դեմքերը ժողովրդի, երկրի, հայրենի հող ու ջրի մասին երբեւէ չեն մտածել, լուծել են իրենց նեղ անձնական խնդիրները:

– ԱԺ պատգամավոր ընտրվելու դեպքում ո՞ր մշտական հանձնաժողովում կցանկանայիք ընդգրկվել:

– Միանշանակ ինձ պատկերացնում եմ ամենակարեւոր տեղում, այսինքն` ինձ համար ամենակարեւորը միջավայրի պահպանության խնդիրների լուծումն է, ինչի արդյունքում մարդը կարող է այդ տարածքում ապրել: Նորից կրկնեմ` դա միայն բնապահպանությունը չէ: Իմ խորին համոզմամբ` ամեն ինչ դեպի մի կետ է տանում` էկոլոգիապես մաքուր սնունդ ունենալու անհրաժեշտություն, իսկ Հայաստան աշխարհը դրա համար Աստծո կամոք դրախտային միջավայր է, որին չի կարելի ձեռք տալ:

– Հաճախ եք բարձրաձայնում նաեւ Մեղրի գետին սպառնացող վտանգի մասին:

– Այսօր աշխարհի թիվ մեկ խնդիրը մաքուր խմելու ջուր ունենալն է, իսկ Հայաստանը դրա հարուստ շտեմարաններից է: Բայց այսօր հանքարդյունաբերության հետեւանքով աղտոտվել են մեր աղբյուրները, գետերը, եւ ավելին` այդ ջրի սպասարկումն էլ հանձնել են արտասահմանցուն: Մեր ջրային ռեսուրսները գիտակցաբար ոչնչացնում են, ինչը բավական է, որ պատասխանատու իշխանավորները թողնեն հեռանան այստեղից: Այսքանից հետո էլ ինչպե՞ս կարելի է չհասկանալ, որ նպատակը մեկն է` հայ մարդուց խլել ջուրը` աշխարհում միակ անփոխարինելի բանը, եւ նրան օտարել իր բնօրրանից:

Մեղրի գետում վեց տեսակի ձուկ կար, բայց երկրաբանական ծավալուն ուսումնասիրությունների հետեւանքով մեկ ձկնատեսակը վերացավ 1980-ականի սկզբներին, իսկ ներկայումս երկու հանքի չնչին ծավալներով շահագործման պայմաններում Մեղրի գետում կենդանական աշխարհն ամբողջությամբ վերացել է: Մեղրու ձկնորսները պատմում են, որ նախքան հանքարդյունաբերության առաջին քայլերը, յուրաքանչյուր ձկնորս կարթով օրական 10-12 կգ ձուկ էր որսում, այժմ այդ հարստությունը զրոյացել է: Եթե արտոնագիր ստացած հանքերի միայն մի մասի շահագործումն իրականանա, ապա Մեղրի գետը կնմանվի Կարճեւան գետակին (Արաքսի վտակներից), որն ամբողջությամբ հոսող պոչանք է` Ագարակի կոմբինատի պոչանքը:

Մեղրի գետի վրա այս պահին իրականացվում է եւս մեկ փոքր հէկի շինարարություն: Բազմիցս ասել եմ, որ հէկերի գործունեության հետեւանքով ջուրը կորցնում է իր ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, բույսը չի ճանաչում այդ կարգի ջուրը, վերացման եզրին են մի շարք ծառատեսակներ, ինչպիսին օրինակ` ընկուզենին, թթենին է, մի շարք կորիզավորներ: Բույսը, կենդանին, մարդը հայտնվել են անծանոթ միջավայրում եւ դատապարտված են մահվան: Չմոռանանք, որ օդի շարժը կարգավորվում է նաեւ ջրի միջոցով, իսկ Մեղրի գետում համարյա ջուր չկա: Դա է նաեւ Մեղրիում երկարատեւ ձմեռների պատճառներից մեկը:

– Շատերին կարող է թվալ, թե Դուք ասում եք, որ ՀՀ արդյունաբերության գերակա ճյուղ համարվող հանքարդյունաբերությունը պետք է վերանա:

– Երբեւիցե իմ հրապարակումներում, հայտարարություններում նման բան չեմ ասել: Խորապես համոզված եմ` ռազմավարական նշանակության այնպիսի ուղղություն, ինչպիսին ՀՀ արտադրության մեջ հանքարդյունաբերությունն է, պետք է պետականացնել, իսկ մինչ այդ քվոտավորել (որոշել, թե որ հանքից տարեկան ինչքան հանքանյութ պետք է հանել): Այսօր այդ հանքավայրերը վաճառվում են տարբեր մասնավոր ընկերությունների, որոնք արդյունահանում են մայր երակներից, որովհետեւ ցրվածները մշակելը տնտեսապես շահավետ չէ: Հարուստ պաշարներն արագ հանելուց հետո փախչում են այստեղից` իրենց հետեւից թողնելով ավեր տարածքներ, որտեղ ֆանտաստիկ քանակով թունավոր նյութեր են լցվում, որոնք, ստորգետնյա ջրերին խառնվելով, գալիս հասնում են մեզ: Լավ` մաքրեցիք ամբողջ տարածքը, բա հետո՞. տասը տարի, քսան տարի, կյանքն այդքան տարով չի ավարտվում, իսկ հետագա սերունդներին ի՞նչ ենք թողնում: Որոշ ժամանակ աշխատատեղ ստեղծելով, խնդիրը դրանով չի լուծվում: Ավելին, ստացած աշխատավարձին, եթե նույնիսկ մի քանի զրո էլ ավելացնենք, միեւնույն է՝ առողջությունը չի վերականգնվի:

Եթե այդ հանքերը ենթարկվեն հարկման, ինչպես տնտեսության մյուս ոլորտներում է, ապա դրանք ոչ միայն շահութաբեր, այլ նաեւ ծախսածածկող չեն լինի: Օրինակ, Այգեձորի Թխկուտ տեղամասի պղնձամոլիբդենային հանքավայրում, ըստ նախագծի, կա 13,48 մլն տոննա հանքաքար, որի հանման ընթացքում առաջանալու են 276 մլն տոննա դատարկ ապարներ: Մեր մոտավոր հաշվարկներով, միայն առաջանալիք պոչանքի եւ նշված դատարկ ապարների համար շահագործողը պետք է 4,9 մլրդ դոլար հարկ վճարի, երբ պղնձի եւ մոլիբդենի 75 տոկոսով կորզման դեպքում եկամուտը կկազմի մոտ 200 մլն դոլար, այսինքն` միայն երկու թափոնների հարկումը մոտ 49 անգամ ավելի շատ գումար է կազմում, քան հանքաքարի վերամշակումից առաջացած եկամուտը: Սրան պետք է ավելացնել հողին, ջրին, բուսական ու կենդանական աշխարհին հասցվելիք վնասը, հանքավայրի ուսումնասիրության ընթացքում կատարված ծախսերը, եւ այլն, ինչն ավելի կմեծացնի վնասների ծավալը: ՀՀ-ում հանք շահագործողներն ազատված են նշված եւ մի շարք այլ հարկերից ու մեծ շահույթ են ստանում: Արդյունքում` հանքատերերը մեծ հարստություններ են դիզում, կողոպտվում են մեր բնական պաշարները, թունավորվում եւ ոչնչացվում են հողն ու ջուրը, ընդհանրապես` բնությունը:

ԱՄՆ-ում կան օգտակար հանածոների հազարավոր հանքավայրեր: Այնտեղ ասում են` եկեք շահագործեք, հարկերը մուծեք, որից հետո էլ վերականգնեք տեղանքի նախնական տեսքը: Բայց հաշվելով ծախսերն ու ստացած եկամուտը` մարդիկ տեսնում են, որ կա՛մ շահույթը փոքր է, կա՛մ էլ իրենց կատարելիք ծախսերը չեն ծածկվում, դրա համար էլ այդ երկրում հանքարդյունաբերությամբ չեն զբաղվում: Նրանք ներդրումների անվան տակ այդ գործը կատարում են թույլ երկրներում, գլխավորապես` ազգայինը չգիտակցող երկրներում: Մետաղներն արտահանում են` տեղում թողնելով հազարավոր տարիների խնամք պահանջող թունավոր թափոններ: Արտասահմանյան մասնագետների հաշվարկներով` յուրաքանչյուր տոննա պոչանքի հաշվով պետությունը ստիպված է տարեկան ծախսել 1,4 ԱՄՆ դոլար եւ դա` հազարավոր տարիների կտրվածքով:

Մի խոսքով` համոզված կարող եմ ասել, որ աշխարհում ոչ մեկը հանքարդյունաբերական այսպիսի հանցագործ մշակում չի իրականացնում, ինչպես Հայաստանում:

– Վերջերս հրապարակում եղավ այն մասին, որ բաց եղանակով ցանկանում են շահագործել Ալվանքի նեֆելինային սիենիտների հանքավայրը:

– Այդ հրապարակումը «Էկոկուր»-ը տարածեց: Դրա մասին իմ վերաբերմունքն արտահայտելու համար համապատասխան բառեր չեմ գտնում: Ինչքան հանցագործ պետք է լինի երկրի իշխանությունը, որ թույլ տա Ալվանքի նման հրաշալի գյուղի հարեւանությամբ ալյումինի հանք բացել: Նշեմ, որ դեռեւս խորհրդային տարիներին իշխանությունները Հայաստանում ցանկացել են շահագործել Կոտայքի մարզի Թեժ Սարի նեֆելինային սիենիտների հանքավայրը, սակայն հետ են կանգնել իրենց որոշումից, քանի որ մասնագետներն ապացուցել են, որ եթե նեֆելինային սիենիտի հումքից ալյումինի ստացման կոմբինատ կառուցվի, ապա ողջ բուսական, կենդանական աշխարհը մինչեւ 15-20 կմ շառավղով կոչնչանա: Եվ եթե ուրանի ու այլ ռադիոակտիվ նյութերի ազդեցության պարագայում ոչնչացումն անմիջապես քո աչքի առաջ չի կատարվում, ապա սա մահ է աչքիդ առաջ:

– Արդյո՞ք մեր մտավորական խավը կատարում է անհրաժեշտ քայլեր ժողովրդին համապատասխան եւ ճիշտ տեղեկատվություն տրամադրելու ուղղությամբ:

– Ձեր հարցին նախ այսպես պատասխանեմ` նրանց պետք է թույլ տան, որ խոսեն: «Պրոլետարնե՛ր բոլոր երկրների, միացե՛ք» կոմունիստական կոչի գաղափարը կարելի է օգտագործել նաեւ այս պարագայում` համախմբման եւ համագործակցության կոչ անելով բոլոր նրանց, ովքեր իսկապես մտածում են մեր երկրի ապագայի մասին: Թե չէ` մի քանի հոգով հավաքվել-քննարկելը նման է բամբասանքի, որը դրական ոչինչ չի կարող տալ: Աշխարհում կան շատ մարդիկ, ովքեր, անհանգստացած այս իրավիճակից, անընդհատ բարձրաձայնում են համաշխարհային կառույցների վարած քաղաքականության մասին:

Այս պահին ես կցանկանայի նշել միայն «Կանաչների միություն» հկ նախագահ Հակոբ Սանասարյանի մասին, որի մարդկային տեսակը, գիտելիքների պաշարը կզարդարեին յուրաքանչյուր երկրի գիտությանը:

– Այդ դեպքում տնտեսության ո՞ր ճյուղերը կարող են մեր երկրում գերակա դառնալ:

– Գյուղատնտեսությունը. էկոլոգիապես այնպիսի մաքուր արտադրանք, որ իր որակական հատկանիշներով աշխարհում լավագույններից կարող է լինել, միայն Հայաստան դրախտավայրում կարելի է ստանալ: Մեր երկիրն ունի բնակլիմայական բոլոր պայմանները որակյալ պտուղ-բանջարեղեն, գյուղմթերք արտադրելու համար, ուստի գյուղատնտեսությունը պետք է դառնա գերակա ճյուղ: Մասնավոր օրինակ բերեմ. Մեղրու տարածքում մեկ քառակուսի մետր հողակտորից գյուղացին ստանում է 1000 դրամ զուտ շահույթ: Մեղրու տարածաշրջանի 1000 հա գյուղնշանակության հողակտորն ամբողջությամբ ոռոգելի դարձնելու դեպքում, կարելի է ստանալ շուրջ 10 մլրդ դրամ կամ շուրջ 21 մլն ԱՄՆ դոլար զուտ շահույթ: Իսկ, օրինակ, Ագարակի կոմբինատը երկու տարի առաջ ընդամենն արձանագրեց 2 մլն դոլարի մաքուր շահույթ. հիմա հարց եմ տալիս` ո՞րն է ավելի եկամտաբեր:

Հայ մարդը հայտնի է իր մտավոր ունակություններով, եւ մեր տնտեսության հաջորդ կարեւոր ուղղությունը գիտության ոլորտն է` առաջատար տեխնոլոգիաների զարգացմամբ: Իսկ հանքարդյունաբերությունը պետք է հետին պլան մղվի:

– Ընդունված է որոշ քաղաքական գործիչներին բնութագրելիս ասել, որ նա ռուսամետ, արեւմտամետ կամ ամերիկամետ կողմնորոշում ունի: Ձեր դաշինքից հատկապես Վարդան Օսկանյանի, Րաֆֆի Հովհաննիսյանի մասին ասում են, որ արեւմտամետ են:

– Իմ ծրագիրը ոչ ամբողջովին, բայց հիմնականում համապատասխանում է դաշինքի ծրագրին: Ես հայամետ կողմնորոշում ունեմ եւ ինձ համար ծիծաղելի է, երբ ասում են ռուսամետ, արեւմտամետ եւ այլն: Նույնիսկ ինձ համար անընդունելի գաղափարներով օժտված մարդիկ կարող են այս կամ այն հարցի շուրջ ճիշտ տեսակետ արտահայտել, որի հետ ես լիովին կհամաձայնեմ: Այնպես որ` նշանակություն չունի, թե տվյալ մարդն ինչ կուսակցության, կողմնորոշման մարդ է. կկանգնեմ նրա կողքին, կպաշտպանեմ նրան, ով ճշմարտության, բարոյականության, երկիրը ճիշտ ուղիով տանելու կողմնակիցն է:

Կա դիվանագիտություն, որ պետք է բխի միայն ու միայն ազգի շահերից: Հատկապես մեր կարգի պետությունները պետք է ունենան ճկուն, կասեի գերճկուն, ուղղակի հանճարեղ դիվանագիտություն, ռազմավարության հստակ մոտեցումներ:

– Թիվ 12 ընտրատարածքի տարածքային ցուցակում ընդգրկված Ձեր դաշինքի թեկնածուները, կարծեք, այնքան էլ հանրության լայն շրջանակներին ծանոթ չեն:

– Այդ ցուցակում ընդգրկվել են մարդիկ, որոնց մի մասին անձամբ չեմ ճանաչում եւ գնահատական տալ նրանց, բնականաբար, բարոյական իրավունք չունեմ: Բայց եթե այդ մարդիկ մեր դաշինքի կազմում են, ուրեմն մենք նույն գաղափարի կրողն ենք, բարեկամ ու հարազատ: Ես մրցակցի տրամաբանությամբ չեմ առաջնորդվում: Եթե ցուցակում կան թեկնածուներ, ովքեր ավելի լավ են պատկերացնում ստեղծված իրավիճակը, հնարավոր լուծումներ տեսնում, ես ամեն գնով կաջակցեմ նրանց հաղթանակին: Ինձ համար էական չէ, թե մեզանից ով կհայտնվի Ազգային ժողովում, այլ կարեւոր է միայն Հայաստան աշխարհի ապագան:

– Հիմնականում ո՞ր տարածաշրջանում եք անցկացնում նախընտրական քարոզարշավը:

– Առաջին հերթին, բնականաբար, Մեղրու տարածաշրջանում, իսկ եթե ժամանակս թույլ տա, կցանկանայի լինել այն վայրերում, որտեղ հատկապես հանքարդյունաբերությունը կործանարար ու մասշտաբային բնույթ ունի:

– Որպես ամփոփում` Ձեր խոսքն ուղղեք ընտրողներին:

– Փոքրիկ նախաբանով սկսեմ. երկար տարիներ պաշտոն եմ զբաղեցրել, բայց երբ ազնվագույն մարդկանց հետ շփման արդյունքում հասկացա, թե տարբեր առումներով ինչպիսի խնդիրների առաջ ենք կանգնած, հասկացա, որ չեմ կարող մի կողմ քաշվել, հանգիստ նստել ու նայել, թե ինչպես են փորձում վերացնել մեր տարածաշրջանը: Գիտակցաբար սկսեցի տարբեր միջոցներով մարդկանց իրազեկել մեզ սպառնացող հնարավոր վտանգների մասին` համոզված լինելով, որ ինձ կհեռացնեն պաշտոնից: Արդյունքում կարողացա միեւնույն գաղափարակիցների փոքրիկ թիմ ստեղծել, նույնիսկ ավագանու անդամ եղած ժամանակ կարեւորագույն որոշ փաստաթղթեր պատրաստել, բայց ցավում եմ, որ հետագայում մեծ մասը հետ կանգնեց: Ցավալի է, երբ որկրամոլությունը, ներեցեք արտահայտությանս համար` թափանային մտածողությունն ավելի կարեւոր են դառնում, քան քո երեխայի ապագան: Այդ մարդկանց հետ ես չկարողացա քայլել եւ հիմա չեմ փոշմանում ոչ մի քայլիս համար, հպարտությամբ, բայց նաեւ տխրությամբ քայլում եմ Մեղրու փողոցներում, ուրախ եմ, որ կարողացա իմ մեջ ուժ գտնել ու եւս մեկ անգամ մարդկանց իրազեկել այն աղետների մասին, որոնցից խոսեցինք: Ինձ համար կարեւորագույնը Հայաստան աշխարհն է, եւ ուզում եմ, որ մարդիկ քվեարկեն ոչ թե Միխայել Օհանյանի, այլ նրա գաղափարի, մոտեցումների օգտին:

ԱՐՄԻՆԵ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
13.03.2017թ.