Փետրվարի 19-ը Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրն է

19.02.2021 11:09
879

152 տարի է մեզ բաժանում մեծ լոռեցու ծննդյան օրվանից։ Նախախնամությունը Հովհ. Թումանյանին ընդամենը 54 տարվա կյանք էր պարգեւել։ Բայց դա էլ բավական է, որ կենդանության օրոք նրան կոչեին Ամենայն հայոց բանաստեղծ, իսկ Չարենցը պարզապես անվանեց հայ նոր պոեզիայի Պատրիարք։ Իր այդ գնահատականին նաեւ բանաստեղծական կերպավորում է տվել. 
Կա Մեծարենց, կա Տերյան եւ բազում ուրիշ պոետներ կան,
Բայց Թումանյանն է անհաս Արարատը մեր նոր քերթության։
Թումանյանը բազմաժանր ստեղծագործող էր, ում երկերը ծայրեծայր շնչում են հայրենի երկրի եւ հարազատ ժողովրդի հանդեպ տածած խորունկ սիրով։ Այս ամենը գնահատել են օտարազգի գրողները, իսկ Վալերի Բրյուսովի բնորոշմամբ` Թումանյանի պոեզիան հենց ինքը Հայաստանն է` հին ու նոր, վերածնված եւ տպավորված մեծ վարպետի բանաստեղծություններում։
Մեծ լոռեցին այն հաստատ համոզմունքն ուներ, որ պոետը երկու ոտքով պետք է կանգնի հայրենի հողին, եւ միայն այդ ժամանակ նրա ձայնը կհնչի իր ողջ ուժգնությամբ եւ նա կարող է գտնել իր տեղը համաշխարհային գրականության մեջ։
Եվ, իրոք, նրա անուն-ազգանունը հնչելիս, բոլորիս մտապատկերում հառնում է բանաստեղծ Թումանյանը, մինչդեռ Թումանյանը նաեւ քննադատ ու հրապարակախոս է եղել, ում հոդվածները, նամակները, ելույթները նվիրված են մշակույթի, գրականության, լրագրության պատմության, լեզվի հիմնախնդիրներին։ Նաեւ թարգմանիչ, ով հայ գրականությունը հարստացրեց ռուսական, եվրոպական, արեւելյան պոեզիայի հրաշալի թարգմանություններով։
Թումանյան քննադատի համար ավելի բնորոշ է սովորաբար մեկ-երկու էջից բաղկացած հոդվածը, որի մեջ տրվում է այս կամ այն երեւույթի բուն էության դիպուկ գնահատականը։
«Երբեք այնքան մեծ չի եղել անկեղծության կարիքն ու կարոտը, ինչպես այսօր եւ երբեք այնքան ահռելի չի հայտնվել կեղծիքը, ինչպես այսօր»։ Նման նախադասությամբ է սկսվում նրա «Անկեղծ չենք» հոդվածը, որ գրել է 1907 թվականին։ Մի՞թե անկեղծության ու կարոտի անհրաժեշտությունը չկա Թումանյանի գրած ժամանակից 110 եւ ավելի տարի հետո։ Ի դեպ, հոդվածում մեծ լոռեցին մի ուշագրավ դիտարկում էլ է անում եւս. «Դերասանությունը գեղեցիկ է բեմի վրա, ուր խաղում են, բայց նա գարշելի է կյանքի մեջ, ուր ապրում են։ Դրա համար էլ բեմի վրա խաղացողները շնորհքով մարդիկ են, իսկ կյանքում խաղացողները ցածրերն ու կեղծավորները։  Նրանք խաղ են անում ամեն տեղ, ամեն բանի հետ եւ ահա մեր կյանքը ավելի նման է թատրոնական բեմի, ու տեսեք այդ բեմը որքա՜ն դերասաններ ունի...»։
Անցած դարասկզբին Թումանյանի արտահայտած խոհերն ու մտքերն այսօր էլ հրատապ են եւ չեն կորցրել իրենց արդիականությունը։
Դեռեւս 1910 թվականին գրված «Դառնացած ժողովուրդ» հոդվածում ձեւակերպած միտքը ասես մեր օրերի համար է գրված. «Ուրիշ ճանապարհ չկա. ներսից է լինելու հաստատ փրկությունը, որովհետեւ ներսից ենք փչացած»։
Մի խոսքով, Թումանյանի գրական ժառանգությունը ոչ միայն իր ժամանակների, այլեւ բոլոր ժամանակների համար է գրված, եւ միանգամայն օգտակար ու շահեկան կլինի, եթե ոչ ամեն օր, ապա գոնե ժամանակ առ ժամանակ վերցնել Թումանյանի ստեղծագործությունների ցանկացած հատորյակը եւ պարզապես սկսել ընթերցել։

Վահրամ Օրբելյան
 

 

Չենք ծրագրում դադարեցնել ռուսական հեռուստաալիքների հեռարձակումը․ ԲՏԱ նախարարություն

24.12.2024 22:14

Մի շարք պատմամշակութային օբյեկտներ ստացել են հուշարձանի կարգավիճակ

24.12.2024 20:21

Փաշինյանին հրավիրում եմ բանավեճի, եթե նա պարտվի, պետք է փոխի ԼՂ հարցում իր քաղաքականությունը. Օսկանյան (տեսանյութ)

24.12.2024 20:10

Սուրբ Ստեփանոսի տոնին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում տեղի ունեցավ սարկավագական ձեռնադրություն

24.12.2024 18:34

Բացահայտ ծաղր է խաղաղության քարոզն այն պայմաններում, երբ Ադրբեջանի նախագահը հայտարարում է, որ 300,000 ադրբեջանցի արդեն դիմել է Հայաստանի վարչապետին՝ «Հայրենիք վերադառնալու» նպատակով. Թաթոյան

24.12.2024 17:06

Անպտղության հաղթահարման ծրագրով այս տարի 486 երեխա է ծնվել, նրանցից 25-ը` զոհված զինծառայողի ընտանիքում. Անահիտ Ավանեսյան

24.12.2024 16:19

Էրդողանը և Ալիևը քննարկել են հայ - ադրբեջանական կարգավորման գործընթացը

24.12.2024 16:14

Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ. օդի ջերմաստիճանը կնվազի 4-6 աստիճանով

24.12.2024 15:30

Իսրայելը ստանձնել է Թեհրանում «Համաս»-ի առաջնորդ Իսմայիլ Հանիեի սպանության պատասխանատվությունը

24.12.2024 14:11

Նիկոլ Փաշինյանին հրավիրում եմ դեմ առ դեմ բանավեճի. Հայկ Դեմոյան

24.12.2024 14:07

Եթե բանավիճելու բան չունեք, ուրեմն գնացեք Ձեր թոշակին կամ դատերին. Նիկոլ Փաշինյանը՝ ՀՀ նախկին նախագահներին

24.12.2024 12:33

Աշխատանքային 8 ժամը դարձնել 7, բայց նույնը թողնել աշխատավարձը. Սոցապ նախարարության առաջարկը

24.12.2024 12:25