«Սյունիք» ջրօգտագործողների ընկերության գործադիր տնօրեն Սահակ Համբարձումյանի հետ մեր նախորդ հանդիպումը փետրվար ամսին էր, երբ նոր էր նշանակվել այդ պաշտոնում, եւ նոր-նոր էին սկսվել ոռոգման տարեշրջանի նախապատրաստական աշխատանքները: Այժմ ոռոգման տարեշրջանի ամենաեռուն շրջանն է, ինչպես ժողովուրդն է ասում՝ երկնքից կրակ է թափվում: Գործադիր տնօրենի հետ հանդիպեցինք մարզկենտրոնում: Այսօր զանգվածային լրատվամիջոցներում ամենաքննարկվող թեմաներից է ոռոգման ջուրը, եւ մեր զրույցում արծարծվող հարցերի շրջանակը բավականին լայն էր:

- «Սյունիք» ջրօգտագործողների ընկերության կազմավորման փուլը հետեւում է մնացել, - տեղեկացրեց նա: - Նախկին մարզային ջրօգտագործողների ընկերությունները վերածվել են տեղամասերի՝ Սիսիանի, Գորիսի, Մեղրու, քանի որ ընկերության աշխատակազմը Կապանում է, այստեղ տեղամաս ունենալու շքեղություն մեզ թույլ չենք տվել:

- Մեկ անգամ եւս ընթերցողներին հիշեցնենք, թե մարզում որքան հողատարածություն է սպասարկում «Սյունիք» ՋՕԸ-ն:

- «Սյունիք» ջրօգտագործողների միությունը սպասարկում է 1510 հեկտար հողատարածություն, ունենք մոտ վեց հազար բաժանորդ, նախորդ տարվա համեմատ ոռոգելի հողատարածքները եւ բաժանորդների թիվն ավելացել են մոտ տասը տոկոսով: Ոռոգման ջուր է ստանում մարզի 48 բնակավայր:

- Մեր նախորդ մեր զրույցի ընթացքում («Սյունյաց երկիր», 24 փետրվարի 2017թ.) մտահոգություն ունեիք, թե որքանով կառավարման այս ձեւը կարդարացնի իրեն: Ձեր առաջին տպավորություններն ինչպիսի՞ն են:

- Այդ հարցին, նախեւառաջ, ջրօգտագործողները պիտի պատասխանեն, բայց կարող եմ հայտնել, որ մեր ամենօրյա գրանցումների արդյունքներով ջրամատակարարման ժամանակացույցից չենք շեղվել: Չնայած բոլորս տեսնում ենք,  թե այս օրերին ինչ աննախադեպ երաշտ է, ըստ այդմ՝ լուրջ ծախսեր եւ ներդրումներ են անհրաժեշտ, կոլեկտիվին մոբիլիզացնել է պետք: Գործն այնքանով է ստացվում նաեւ, որ եթե Սիսիանում մի բանի անհրաժեշտություն կա, Մեղրուց այդ նյութն ուղարկում ենք Սիսիան եւ հակառակը: Այնպես որ՝ ջանում ենք օպերատիվորեն տիրապետել իրավիճակին եւ գործերը կարգավորել: Իհարկե, բարդություններ կան, ինչպես նախորդ անգամ նշեցի, ժառանգել ենք ոռոգման հնացած համակարգ, որ հիմնանորոգման կարիք ունի: Գույքագրել ենք եղածը, վեր հանել թերությունները, մեր պահանջները ներկայացրել համապատասխան մարմիններին: Խնդիրները բազում են, մասնավորապես Գորիսի մայր ջրատարը կես դարի վաղեմություն ունի, համարյա սպառել է իրեն, հիմա այստեղ նորոգման լուրջ խնդիրներ ունենք: Եվ այդ նորոգումը միայն մեզնով չէ պայմանավորված, մասնագետներ պիտի գան, ճշտեն նորոգումների մասշտաբները, նաեւ պարզեն, իմաստ ունի՞ նորոգումը, թե՞ այլընտրանք փնտրել:

- Եթե չենք սխալվում, խնդրահարույց է նաեւ Սիսիանի տարածաշրջանի Սպանդարյանի ջրանցքը:

- Այդպես է, դա էլ տասնամյակներ առաջ կառուցված ջրանցք է: Նախատեսված 48 կիլոմետրի փոխարեն արդյունավետ օգտագործվում է 25-ը: Խնդրի մյուս կողմն էլ կա՝ կապված ջրօգտագործողների հետ: Ոռոգման տարեշրջանի հետ կապված՝ ասել եմ, եթե կան առաջարկներ, կարող են ներկայացնել: Մենք ամեն հնարավորն անելու ենք՝ մարդկանց ոռոգման ջրով ապահովելու համար: Այդ խնդրում մեզ ե՛ւ Սյունիքի մարզպետարանն է աջակցում, ե՛ւ ջրային տնտեսության պետական կոմիտեն: Բացի դրանից՝ պարտքերի խնդիր ունեինք, որոնց մի մասը փակվել է:

- Ի դեպ, ներկայացրեք պարտքերի պատկերը, սո՞ւր է դրված այդ խնդիրը:

- Նախկին ջրօգտագործողների ընկերություններն աշխատավարձերի որոշակի պարտքեր ունեին, հարկային պարտավորություններ եւ այլն: Սյունիքի մարզպետարանի, Սյունիքի զարգացման եւ ներդրումների հիմնադրամի ու ջրային տնտեսության պետական կոմիտեի աջակցությամբ այսօր աշխատավարձի պարտք չունենք, որոշակի հարկային պարտավորություններ ունենք, որոնք լուծելի են:

Այսօր հասել ենք այն մակարդակին, որ, կոորդինացնելով նախկին կոլեկտիվի ուժերը, վարձավճարների հավաքման հուսադրող ցուցանիշ ունենք, սահմանված գրաֆիկով աշխատում ենք:

- Բաժանորդների շրջանում թերացողներ չկա՞ն:

- 15 տարի սպասարկման ոլորտում եմ աշխատում, ուսումնասիրել եմ մարդկանց հոգեբանությունը: Եթե մարդկանց ճիշտ ես ներկայացնում խնդիրը, նրանք գիտակցում են, որ սպասարկման համար պիտի վճարել, եթե խոսքն անգամ ոռոգման ջրի մասին է: Մենք էլ ենք պատկերացնում մարդկանց վիճակը, աննախադեպ երաշտին զուգընթաց եղանակն անակնկալներ մատուցեց՝ կարկուտի տեսքով. կարկտահարվեցին Խոտը, Խնձորեսկը, Սիսիանի տարածաշրջանի որոշ գյուղեր: Վերջերս վարչապետի հետ հանդիպման ժամանակ նա հայտնեց, որ կառավարությունը հստակ որոշում է կայացրել տուժած տնտեսությունների ոռոգման ջրի, հողի վարձակալության վճարները փոխհատուցելու համար:

- Ոռոգման տարեշրջանում Մեղրիում են խնդիրներ լինում, որտեղ ոռոգման մի մասն իրականացվում է մեխանիկական եղանակով՝ պոմպերի միջոցով. ինչպիսի՞նն է այժմ վիճակն այնտեղ:

- Մինչեւ Մեղրուն անդրադառնալն ասեմ, որ նախ ոռոգման ջրի պակասություն արձանագրվեց Սիսիանում, ավելի ստույգ՝ Բռնակոթում: Հարցն օպերատիվորեն լուծեցինք՝ մեխանիկական եղանակով ջուր մատակարարեցինք, պոմպակայանն աշխատեց: Նույնը՝ Գորիսում, որտեղ նախատեսված գրաֆիկից տասը օր առաջ սկսեցինք պոմպակայաններ աշխատեցնել՝ իհարկե, այդ ամենը համաձայնեցնելով վերադասի հետ, քանզի ունենալու ենք էլեկտրաէներգիայի որոշակի գերածախս, բայց չենք կարող անտեսել մեր բաժանորդների շահերը: Նույն խնդիրն առաջացել է Մեղրիում: Այսօր (օգոստոսի 3-ին, խմբ.) հրահանգ եմ տվել Ալվանքում, Շվանիձորում, Նռնաձորում անցնել ոռոգման ջրի մեխանիկական սպասարկման, քանի որ այդ բնակավայրերում ինքնահոս եղանակով ջուր հնարավոր չէ մատակարարել:

- Մեղրիում վերջերս ներդրվել է ոռոգման ջրի մատակարարման ինքնահոս եղանակը, մանավանդ դեպի Ալվանք, Շվանիձոր, Նռնաձոր համայնքները. նորմալ աշխատե՞ց համակարգը:

- Միանշանակ: Անցած տարվա արդյունքներով ոռոգման ջրի ինքնահոս մատակարարման ձախ թեւի (Ալվանք, Շվանիձոր, Նռնաձոր) աշխատելով մենք տնտեսեցինք 60 միլիոն դրամ էլեկտրաէներգիա: Մենք ծրագիր ունենք, որ նաեւ քննարկված է ջրային տնտեսության պետական կոմիտեում. ձախ թեւի 18 պոմպակայանի փոխարեն օգտագործել աջ թեւում գտնվող երկու պոմպակայան՝ սակավաջրության դեպքում:

- Ոռոգման ջրի ներքին ցանցը խախուտ է, սա ասում են ջրօգտագործողները, դա լուրջ խնդիր է, ջուր շատ է կորչում, որքա՞ն են Ձեր կորուստները:

- Մեր կորուստները 25-30 տոկոսի սահմաններում են, բացի Գորիսի տարածաշրջանից, որտեղ առկա են 40-42 տոկոսի թույլատրելի կորուստներ՝ կապված ջրատարի, ներքին ցանցի անմխիթար վիճակի հետ: Բնական է նաեւ, որ Սիսիանի տարածաշրջանում կորուստներ շատ պիտի լինեն, որովհետեւ 600 կմ ներքին ցանցում ընդամենը ոռոգման ջրի 30 տոկոսն է հոսում խողովակաշարի միջով: Ինչ վերաբերում է ներքին ցանցին, ապա շատ տեղերում այն կառուցվել է առանց ջրօգտագործողների ընկերությունների հետ համաձայնեցնելու: Դրանք շահագործելուց հետո լուրջ խնդիրներ են առաջացել. կոմպլեկտավորել, կոլեկտորներ տեղադրել եւ այլն:

- Ձեր բացատրությունները լսելով՝ կարելի է պատկերացնել, որ նախ շատ մտահոգիչ խնդիր է մայր առուների եւ ներքին ցանցի անմխիթար վիճակը:

- Այդպես է, բայց նաեւ չօգտագործված ռեզերվներից են կաթիլային ոռոգումը, գիշերային ոռոգումը: Առաջին դեպքում բույսն ավելի ինտենսիվ է սնվում, երկրորդ դեպքում գիշերն առուն ավելի ջրառատ է լինում: Պիտի ասեմ, որ ջրային ռեսուրսների զարգացման հետաքրքիր պոտենցիալ ունենք, հիմա մենք աշխատում ենք պետության հատկացրած սուբսիդիայով, մի քանի օրենսդրական խնդիրների լուծումից եւ որոշակի ներդրումներից հետո Սյունիքում կարող են վեց-յոթ տարի հետո առանց սուբսիդիայի աշխատել՝ ինքնածախսածածկմամբ:

- Ոռոգման ջրի վարձավճարներին անդրադառնանք: Ասում եք՝ վեց հազար ջրօգտագործող ունեք: Մի ամսվա արդյունքները ներկայացրեք. քանի՞սն են մարել ոռոգման ջրի վարձավճարը:

- Մի ամսվա կտրվածքով՝ վեց հազարից չորս հարյուրը վճարել է: Ոռոգման ջրի սակագինը մնացել է նույնը՝ մեկ խորանարդ մետրը՝ 11 դրամ, բացառությամբ Մեղրու տարածաշրջանի, որտեղ պետությունը ոռոգման ջրի սակագնի կեսը սուբսիդավորում է:

- Շատ բարի, հետաքրքիր է իմանալ, թե սուբսիդիան քանի՞ տոկոս է կազմում Ձեր ծախսերի մեջ, եւ քանի՞ տոկոս են կազմում սեփական եկամուտները:

- Սուբսիդիան կազմում է 75 տոկոս, մյուս 25 տոկոսն ինքնածախսածածկումն է:

- Ներկայացրեք «Սյունիք» ջրօգտագործողների ընկերության «թիմը»:

- Ընկերության թիմը ժամանակավոր աշխատողների հետ բաղկացած է 130 հոգուց: Նախկին տարածաշրջանային ջրօգտագործողների ընկերությունների տնօրենները մնացել են որպես տեղամասերի պետեր, բացառությամբ «Ղափան» ՋՕ ընկերության նախկին նախագահ Օնիկ Աթայանի, ով իր դիմումի համաձայն ազատվել է աշխատանքից: Նախկին ջրօգտագործողների ընկերությունների նվիրված մարդկանց պահել ենք, անմտություն կլիներ նրանցից հրաժարվելը: Օգտվելով առիթից՝ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել կոլեկտիվի մարդկանց, որովհետեւ մեր հաջողությունը թիմային աշխատանքի արդյունք է: Միաժամանակ ուզում եմ երախտագիտությունս հայտնել ջրային տնտեսության պետական կոմիտեին, Սյունիքի մարզպետ Վահե Հակոբյանին, որոնք, տեղյակ լինելով մեր դժվարություններին, փորձում են հնարավորինս նեցուկ լինել:

- Իսկ ի՞նչ սանկցիաներ եք կիրառում, եթե ջրօգտագործողների ընկերության անդամն ամիսներ ի վեր ոռոգման ջրի վարձավճարը չի մուծում:

- Սյունեցիները հիմնականում պարկեշտ, օրինապահ մարդիկ են: Իսկ նրանց, ովքեր պարտաճանաչ չեն ոռոգման ջրի վճարները մուծելու խնդրում, ձգտում ենք բացատրական աշխատանքով բերել հարկման դաշտ: Պատժելը մեր աշխատաոճը չէ: Ենթադրենք՝ ջուրը կտրեցինք, ծառը չորացավ, ո՞ւմ ենք վնասում: Սերունդներին ենք պատժում: Իսկ ավելի մարդկային եւ տրամաբանական չէ՞ համոզելով, բացատրելով ջրօգտագործողին բերել վճարման դաշտ: Սա է մեր հիմնական նպատակն ու ամենօրյա աշխատանքը:

Զրույցը՝ ՎԱՀՐԱՄ ՕՐԲԵԼՅԱՆԻ