Չարենցի պատգամը

12.03.2022 20:31
15717

Մարտի 13-ին լրանում է Չարենցի ծննդյան 125-ամյակը: Տարեդարձը ասեմ, թե հոբելյանը պատեհ առիթ է անդրադառնալու նրա գրական ծով ժառանգությանը, թեև չորս տասնամյակ հասցրեց ապրել:

Չարենցը հայ գրականություն բերեց բանաստեղծական թարմ մտածողություն տաղաչափական նոր ձևեր ու ժանրեր, լեզվական անկրկնելի մշակույթ: Պոետի յուրաքանչյուր ստեղծագործություն և դաս է, և հոգևոր սնունդ: Չարենցը բանաձևեց հայ ժողովրդի լինելության բանաձևը. «Ով հայ ժողովուրդ , քո միակ փրկությունը քո հավաքական ուժի մեջ է» :

Ինչպե՞ս ծնվեց այս հորդոր պատգամը: Հայտնի է, որ Չարենցը նաև ակրոստիքոսներ է գրել, որ տպագրվել է «Գիրք ճանապարհի» ժողովածուի մեջ՝ նվիրված դստերը՝ Արփենիկին: Ակրոստիքոսի տողերի առաջին տառերը որևէ անուն, բառ կամ ամբողջ խոսք են կազմում: Չարենցը գրեց «Պատգամ» վերնագրով բանաստեղծություն, որի ոչ թե առաջին, այլ երկրորդ տողի տառերը վերից վար այդ պատգամն են կազմում՝ ով հայ ժողովուրդ քո միակ փրկությունը քո հավաքական ուժի մեջ է:

Սա մի գաղտնագիր է , և այդ մասին բանաստեղծը հայտնել էր իր մտերիմ երկու մարդու՝ որպես գաղտնիք, բայց այդ երկուսից մեկը իրողությունը տեղ էր հասցրել: Եվ այն դարձրել էր հանրության սեփականությունը: Այն էլ ասենք, որ 1930-ականների բռնաճնշումների տարիներին նաև «Պատգամ» բանաստեղծությունը՝ իր գաղտնագրով Չարենցի դեմ հալածանքների պատճառ դարձավ, թե ինչու է նման համարձակ միտք արտահայտել:

Ինչևէ, բոլոր ժամանակների համար գրված այս պատգամը այդպես էլ ուղենիշ չդարձավ մեր հետագա ընթացքի համար: Եվ առավել քան երբևէ, այսօր զգում ենք նրա կյանքի կոչելու հույժ անհրաժեշտությունը:

Վահրամ Օրբելյան

«Պատգամ» բանաստեղծությունը՝ ստորև :

Նոր լույս ծագեց աշխարհին.
Ո՞վ այդ արևը բերեց։ —
Ահա ոսկյա մի արև՝
Ճառագումով իր հրե՝
Այգաբացի պուրպուրե
Նժույգների վրա հեց՝
Նոր աշխարհին ու մարդուն
Հղում է լույս զվարթուն։
Նոր աշխարհին ու մարդուն
Ո՛վ բերեց լույսն այս արթուն,
Օ՛, ո՞ւմ ձեռքով վառվեց, ո՞ւմ
Հրակարմիր, հրավարս.
Ադամանդյա լույսը այս։ —
Կքած կյանքի բեռի տակ,
Խոր գերության ընդերքում,
Իմաստության մի գետակ
Հիմարության համերգում —
Քանի՛ տարի, քանի՛ դար
Վկայեցիր անհերքում…
Ափերին այն խավարչտին
Ուր հայրենիքն էր մեր հին, —
Չկա՞ր արդյոք գետ մի հորդ,
Որ գերության անհաղորդ՝
Լուրթ՝ հոսելով դարից դար՝
Մթության մեջ այն համառ
Այս այգաբացն էր կրում,
Հո՛ւր այգաբացն այս հեռու՝
Հնուց պահած իր ջրում
Օ՛, ըղձակա՜ն այս հեռուն…
Կքած կյանքի բեռի տակ՝
Ոգի՛ անկոր, հո՛ւր գետակ…
Ահա վառվում է մեր նոր
Հաղթանակի լույսը բորբ.
Լվանում է նա հիմա
Վառվող ոգին մեր անմահ,
Չքնաղ արև՜ն այդ արի,
Վառված հրով աշխարհի…
Չկա՛ ուրիշ արև է՜լ.
Նա՜ է միայն, որ դարեր
Անմար՝ պիտի արևե՜…
Լույսով վառված սակայն այդ՝
Նժարներից հիմա մենք
Հիմարությամբ չթափենք
Իմաստությունն այն արար. —
Մեր անցյալի խորամիտ
Է՜ջն այն արդար ու ռամիկ՝
Մեծահանճար ու վարար…

9.V.1933 թ.

Ադրբեջանը ԼՂ պաշտպանության բանակի զինծառայողների նկատմամբ հապճեպ քրեական գործեր է պատրաստում

29.09.2023 14:15

«Ռուբեն, քեզ հետ ենք». երթ Երևանում՝ ի աջակցություն Ռուբեն Վարդանյանի

29.09.2023 11:50

ԼՂ-ում պայթյունի վայրից մինչև օրս հայտնաբերվել է 170 աճյուն և մասունք

29.09.2023 11:00

Կանադան 2,5 միլիոն դոլար մարդասիրական օգնություն կտրամադրի ԼՂ հայերին. Մելանի Ժոլի

29.09.2023 10:42

Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվել է 84 հազար 770 անձ

29.09.2023 10:35

Որևէ նախագահ իրավունք չունի լուծարել ժողովրդի կողմից հանրաքվեով ձևավորված հանրապետությունը․ Արտակ Բեգլարյան

29.09.2023 10:32

Եվրախորհրդարանը կքննարկի ԼՂ վրա հարձակման համար Ադրբեջանին դատապարտող բանաձև

29.09.2023 10:20

Ադրբեջանի էթնիկ զտումները շարունակվում են հենց հիմա. Ալեն Սիմոնյանը՝ ԵԽ նախագահների համաժողովում

29.09.2023 10:19

ԼՂ-ից տեղահանվածներին կհատկացնենք միանվագ 100 հազարական դրամ. վարչապետ

28.09.2023 22:12

ՀՀ ԿԸՀ-ն հաստատել է Երևանի ավագանու կազմը

28.09.2023 22:09

Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածների թիվը հասել է 74 հազար 400-ի

28.09.2023 20:46

Գորիս. արցախցիների ընդունումը, հաշվառումը, կարիքների գնահատումը եւ կացարանով ապահովումը՝ հստակ կանոնակարգման հրամայականի առջեւ (լուսանկարներ)

28.09.2023 20:41