Ցաված սիրտըս երգեր հյուսեց,
Երգեց անուշ ու տխուր,
Վիշտըս հալվեց, արցունք հոսեց,
Վճիտ, ինչպես ջինջ աղբյուր...
Այսօր մեր ժողովրդի հավերժական խոհերի արտահայտիչ Ավետիք Իսահակյանի հիշատակի օրն է:
«Իսահակյանը մեր ժողովրդի մաքուր զգացմունքների թարգմանն է, նրա հավերժական խոհերի արտահայտիչը և միաժամանակ, նրա ազգային հպարտությունն ու պարծանքը»,-Դերենիկ Դեմիրճյանն այսպես է խոսել Ավետիք Իսահակյանի մասին:
Գրողը ծնվել է 1875 թվականի հոկտեմբերի 30-ին:
Մանկությունն ու պատանեկությունն անցել են Շիրակի մարզի Ղազարապատ գյուղում, որն էլ այսօր գրողի պատվին Իսահակյան է կոչվում:
Սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում, ընդունվել Լայպցիգի համալսարան՝ որպես ազատ ունկնդիր:
Գրականության հետ մեկտեղ զբաղվել է քաղաքական գործունեությամբ, որի պատճառով մի քանի անգամ ձերբակալվել է:
«Չկա այլանդակ սեր, ինչպես չկա գեղեցիկ բանտ»,-ասում էր գրողը:
Անդամագրվել է ՀՀԴ կուսակցության Ալեքսանդրապոլի կոմիտե, մասնակցել այնտեղից մինչև Արևմտյան Հայաստան ուղարկվող զինյալ խմբերի ստեղծմանը, զենքի և դրամական միջոցների հայթհայթման գործին:
Ձերբակալվել է 1896 թ-ին և մեկ տարի անցկացրել Երևանի բերդում:
Հաջորդ տարի տպագրել է իր բանաստեղծությունների առաջին գիրքը՝ «Երգեր և վերքեր»:
Շուտով անդհամակցել է «Ընդհատակյա հեղափոխական կազմակերպություններ»-ին և նորից ձերբակալվել է , այս անգամ՝ աքսորվել Օդեսսա:
1899-1906-ին ստեղծել է «Հայդուկի երգեր» բանաստեղծությունների շարքը:
Ազատության մեջ այս անգամ ևս երկար ժամանակ չի լինում, երկու տարի անց ձերբակալվում է «Դաշնակցության գործով» և կես տարի անցկացնում Թիֆլիսի Մետեխի բանտում:
1911-ին տարագրվել է արտասահման:
«Քո ամենամռայլ ամպամած օրը միտքդ բեր, որ ամպերից վերև արև կա»:
Ստացել է ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ, եղել է Հայաստանի գրողների միության նախագահ:
Ավետիք Իսահակյանը ստեղծագործել է արձակի գրեթե բոլոր ժանրերով: Գրել է պատմվածքներ՝ «Եղնիկը», «Ծառա Սիմոնը» «Անպարտելի ոգին» և այլն:
Գրել է նաև հեքիաթներ՝ «Ամենապիտանի բանը», «Արևի մոտ», «Նուկիմ քաղաքի խելոքները» և այլն:
«Ես հրելու եմ իմ ժողովրդի կյանքը ներկայացնող վեպերը, պատկերները մեր հեքիաթների ոճով, ոգով, ձևով. Այդ է հայկական պրոզաձևը, դրանից պիտի զարգացնել մեր ռոմանը: Գրել, գրել միայն ազգային ոգով, գրել հայկական, հայավար, հայնակ գրել»:
Մահացել է 1957 թվականի հոկտեմբերի 17-ին:
1963թ-ի հոկտեմբերի 31-ին Երևանում բացվել է Ավետիք Իսահակյանի տուն-թանգարանը:
«Ավետիք Իսահակյանը հավերժ կենդանի կքայլի համաշխարհային պոեզիայի լուսավոր ուղիներով՝ վկայելով հայ ժողովրդի հոգու վեհությունն ու ազնվությունը»,- ասում էր Մարտիրոս Սարյանը:
mamul.am