Ռուսաստանի ներկայության հարցն ենք քննարկում եւ մեղադրական շեշտով պնդում, որ նա իր շահերն ունի այստեղ, որ նրան իր սեփական շահերն են հետաքրքրում: Ակամա հարց է առաջանում, իսկ ինչու՞ Ռուսաստանը պետք է առանց աշխարհաքաղաքական շահի ու հետաքրքրության կանգնեցներ մարտական գործողությունները, մտներ Արցախ, կամ ինչու՞ պետք է առանց շահի ու հետաքրքրության Հայաստանի հետ դաշինքի մեջ մտներ եւ նրա անվտանգության համար որոշակի պայմանագրային պարտավորություններ կրեր: Այլ կերպ չի լինում: Միջազգային հարաբերությունների համակարգը հենց իրենից ներկայացնում է պետությունների շահերի ու հետաքրքրությունների զուգահեռումների, համընկնումների, հակասությունների ու հակադրությունների ամբողջություն:

Արտաքին քաղաքական կողմնորոշման խնդիրը մեր պատմության ընթացքում, դժբախտաբար, միշտ է ուղեկցել մեզ: Ժամանակին՝ Պարթեւստան, Հռոմ, հետագայում՝ Բյուզանդիա, Պարսկաստան, վերջին երեք հարյուր տարում՝ Ռուսաստան, Եվրոպա: Կողմոնորշումը հենց այնպես չի ձեւավորվում: Այն երկարատեւ, պատմական հանգամանքներով պայմանավորված գործընթաց է, որն աստիճանաբար վերածվում է համոզմունքի եւ, նույնիսկ, մեր դեպքում դառնում հոգեկերտվածքի, խառնվածքի մաս: Մեր պատմության ընթացքում հաճախ են մեր ազգային ձգտումները, ազգային հետաքրքրությունները բախվել ռուսական կայսերական հետաքրքրություններին, նրա արտաքին քաղաքական շահերին, բայց հաճախ էլ այդ շահերը ձեռք են բերել զուգահեռներ, ընդհանրություններ, ինչը մենք չենք կարողացել օգտագործել մեր հետաքրքրությունների համար: Բայց դրանում Ռուսաստանը մեղավոր չէ, մեղավորը մենք ենք, որ քաղաքականությանը մոտենում էինք եւ շարունակում ենք մոտենալ ռոմանտիկ ընկալումներով:

Ռուսաստանը գերտերություն է, իսկ մենք, ակնհայտ, գտնվում ենք նրա ազդեցության գոտու մեջ: Մեր աշխարհագրական դիրքն այնպիսին է, որ մենք այլ ճանապարհ չունենք: Մեր արտաքին քաղաքականության մեջ այս ուղղությունը պետք է լինի առանցքային ուղղություններից մեկը: Հակառակ դեպքում ստիպված ենք լինելու բախվել իրականությանն ու..., ինչպես եղել են պատմության առանձին ժամանակներում: Այս հարցում հավասարակշռվածություն, շրջահայացություն ու զգուշավորություն է պետք...

Մի պարզ, բայց արդիական սխեմա... Արեւմուտքի գերտերություններն ամեն ինչ անում են՝ Ռուսաստանին դուրս մղելու այս տարածաշրջանից, եւ դա, բնականաբար, փորձել ու փորձում են անել Թուրքիայի ձեռքով: Արեւմուտքի այս ձգտումը լիովին համապատասխանում է Թուրքիայի պանթյուրքիստական հետաքրքրություններին: Պատկերացնու՞մ եք, թե ինչ կարող է լինել մեզ հետ, եթե չզսպվեն Թուրքիայի հավակնությունները: Իսկ Ռուսաստանից բացի ուրիշ ի՞նչ ուժ եք տեսնում, որ կարող է զսպել Թուրքիայի հավակնությունները մեր տարածաշրջանի նկատմամբ, այն դեպքում, որ այդ հավակնություններն օր-օրի դառնում են առավել ակնհայտ ու անզուսպ: Սա է իրականությունը, իսկ իրականության հետ հաշվի չնստելը, մեղմ ասած, անհավասարակշռություն է:

Այս ամենն ընդունեք որպես հայ մարդու, հայ մտավորականի մտահոգություն, այլ ոչ որպես պարզունակ ռուսասիրություն կամ ռուսամետություն: Ինձ համար անընդունելի է նաեւ «ավագ ու կրտսեր եղբայր» քաղաքական սկզբունքը: Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերությունները պետք է կառուցվեն արժանապատվության սկզբունքով՝ փորձելով նրա՝ որպես գերտերության, շահերն ու հետաքրքրությունները ծառայեցնել մեր ազգային հետաքրքրություններին, այլ ոչ թե նրա ձեռքում դառնալ մանրադրամ տարածաշրջանում իր աշխարհաքաղաքական հետաքրքրությունները բավարարելու համար:

Գրիշա Հարությունյան

Գորիսի պետական համալսարանի դասախոս