Լրագրողի հեղինակած գիրքն առանձնակի արժեք ունի: Ժուռնալիստիկան ծանրաքաշ մասնագիտություն է: Լինելով առաջին գծի զինվոր, միշտ չէ, որ նկատվում է լրագրողի ընկնելն ու բարձրանալը, վիրավորվելն ու ապաքինվելը: Եվ նրա գիրքը, գրական նոր երկ է այն, թե արդեն հրատարակված նյութերի հավաքածու, համեստ պարգեւ-շքանշան է:

Իմ աշխատասեղանին Լենա Հոսեփյանի «Լույսի համը» գիրքն է:

Ամբողջական չի լինի բնութագրումը, եթե ասեմ, որ Լենան վաստակաշատ կամ ճանաչված լրագրող է: Լենա Հովսեփյան մարդու, քաղաքացու, սյունեցու, լրագրողի կերպը խիստ ինքնատիպ է` բնավորության, սկզբունքի, հավատի, նվիրումի, ձեռագրի ընդգծվող անհատականություն: Ինչ մասնագիտություն էլ նա կյանքում ստացած լիներ, միեւնույն է` ի վերուստ, նախախնամությամբ կնքված էր, որ պետք է լիներ ժամանակի քարտուղարը` անհանգիստ, հոգսաշատ, այրվող ու չմոխրացող: Լենան համառ է, սկզբունքային ու կարեկցող, նրա տրամաբանության սպեկտրով անցնում-սինթեզվում են երկրի, քաղաքի, գյուղի, շենքի, ընկերոջ, հարեւանի ուրախությունն ու հաջողությունը, հոգսն ու ցավը. վարքն ու ճակատագիրը… Կարողանում է նկատել, զննել, բացահայտել, արժեւորել, ախտորոշել, փորձում է սպեղանի դնել…

Ցուրտ ու մութ տարիներին խաղից դուրս մնացած լրագրողը մտավ վիրտուալ- էլեկտրոնային աշխարհ իր «lenahovsepyan.com» կայքով: Համացանցում Լենան նորովի հաղորդակցվեց ժամանակին ու տարածությանը: Առիթ եմ ունեցել գրելու, որ այցելում եմ Լենայի կայքը, երբ պահանջ եմ զգում հանդիպելու բարուն, ազգայինին, ավանդականին…

Հիմա այդ ամենի խտացում-գիրքն իմ ձեռքին է, որտեղ ե՛ւ նոր գործեր են, ե՛ւ կայքից ինձ արդեն ծանոթները: Կարծում եմ, որ գրքի հենքը, որի տեսանկյունով կարելի է դիտարկել ժողովածուն, երեք հարյուրից ավելի նրա խոհափիլիսոփայական մանրապատումները, խոհերը, մտորումները, էսքիզները, լիրիկական արձակ պատկերներն են: Այստեղ գրող-լրագրողը, իբրեւ մարդ-օբյեկտի եւ աշխարհ-սուբյեկտի կապը բացահայտողի, թարգմանչի, երեւում է նորովի` ասելիքի ու մատուցման ամբողջության մեջ:

Գրողը խորհում-մտորում, խոսում-խորհրդակցում, բողոքում-ըմբոստանում է ինքն իր հետ: Մենախոսությունը նրա համար «հավատի հավաստագիր» է, որով հնարավորություն է տրվում «…պեղել ինքդ քեզ, պեղել ու ոգի տալ բոլոր հնչած, բայց չլսված ձայներին, զրուցել նրանց հետ, հասկանալ, շոյել նրանց, ժպիտով ողողել»: Եվ, այնուհետեւ, սքանչանում է հեղինակը. «Տե՛ր, ինչ հրաշք է մենախոսության շռնդալից հնարավորության ընձեռումդ. ամեն անգամ դա նոր մեկնարկի կրակոցն է»: Ավելին` նրա համար կարեւոր է լռության լեզվի լեզուն, «…որով ունես կարիք` հաղորդակցվելու վերերկրային բանականությանը»:

Մարդու, հասարակության եւ «արարչագործության» փոխկապակցության նրա փիլիսոփայությունը սկսվում է իր մանկության Քարահունջից, իրենց այգու թթենուց, Խաչատուր եւ Սոֆյա մեծ պապ ու տատից, Լաստ սարին նայող նրա չորրորդ հարկի պատուհանից, գնում-սավառնում է տիեզերքի անհուններում եւ կանոնակարգվում է բանականությամբ ու նախախնամությամբ ճշտված, բայց չգրված օրենքների մեջ: Նրա համար լռությունը, համառությունը, հիշողությունը, սպասումը, նեղացածությունը, տրամաբանական մտքի ու հոգու զգայարանների մյուս բաղադրիչներն ունեն ձեւ, գույն, համ… Բարությունը չափման միավոր չունի. «օրից բան սպասելուց առաջ մյուս նժարին պետք է դնենք մեր տվածը…»: Եվ տեսնում-հիանում է հեղինակը, «որ մարդկության պարագծից ներս կան լուսատիտիկներ, որոնց լույսի աղբյուրը տալն է` ստանալը չակնկալելով»:

Տասնյակ ու հարյուրավոր նման փիլիսոփայական դատողություններ, որոնք արթնացնում, թարմացնում են ընթերցողի միտքը, ճշտում նրա ու աշխարհի կապը, պարտք-անելիքը` ապրած օրվա «վարձը» հատուցելու գործում: Եվ հեղինակը բարոյական չի համարում, երբ թույլ է տրվում, որ հիշողությունը ժանգոտի, ամլանա: Եվ հիշեցնում է, որ այնտեղ, «շատ էջերի լուսանցքներում «մինուսներ» կան, պարտքեր կան մարելու, բարոյական պարտքեր, երախտիքի պարտքեր…»:

«Լույսի համը» գրքի երկրորդ բաղկացուցիչը «Գորիս-կյորեսյան» շարքն է, որտեղ զետեղված են տարբեր ժամանակներում գրված մի քանի գեղարվեստական ակնարկներ: Դրանք հայրենի եզերքը` ձորը, քաղաքը, գյուղը, դրանց անզուգական գեղեցկությունը, անաչառ, ինքնատիպ, անկոտրում բնվորությամբ նրա մարդկանց ներկայացնելու սեփական փորձեր, բայց ավելի շատ` հոգսի ու ցավի, որոշակի արժեքներ կորցնելու վախի ճիչեր են:

Այն, որ մյուսների նման Լենայենց շենքը եւս «մի տեսակ կանացի է, դարձել», որ «…հե՜յ գիտի ժամանակներում», փոստի առաջ դրված ծուռտիկ նստարանի մոտ շաբաթ-կիրակի օրերին նարդու հերթն «իրար ուտում էր», ու հիմա նստողները տատիկներն են` Նինա տատիկի գլխավորությամբ, էն, որ «միգրանտ» է դարձել նաեւ սեւարանցցի Ելենա տատն ու հիմա ո՛չ գյուղացի է, ո՛չ քաղաքացի, էն, որ «հատուկենտ տղամարդիկ էլ ոնց որ շեքսպիրյան ողբերգություններից մոռացված-մնացած լինեն», էն, որ «կուլ տված հոգոցները հաշիվ չեն, վերեւներում «լսելի» չեն…», իրոք, կտխրեցներ մեր հարգարժան ուսուցիչ Ռաֆիկ Արսենիչին, եթե նա հայտնվեր հրաշքով ու հին, բարի օրերի լավատեսությամբ հանձնարարեր Լենային` շարադրություն գրել պատուհանից դուրս տեսածի մասին:

Ռուսերեն «ностальгия» շատ գեղեցիկ բառ-արտահայտությունը, որ հունական ծագում ունի, բառարանները թարգմանում են` հայրենաբաղձություն: Ես մի քիչ ավելին եմ տեսնում այստեղ` անցած-գնացած օրերի վերհուշ, «արմատների» հետ կապի, կորցրած, կամ մթագնած արժեքների վերականգնման, բարոյական իդեալների, ավանդույթների ժառանգորդության ապահովման ցանկալի անհրաժեշտություն: Հենց այսպիսի զգացողությամբ է շաղախված «Մեր Մռավյանը` թատրոնի ու Թայիրի դիքի միջեւ» քրոնիկոնը, որտեղ Լենա Հովսեփյանը «հաշտեցնելով» անցյալի ու ներկայի կապը, փորձել է հավերժացնել ինքնատիպ կոլորիտով այս քաղաքի իր մանկության թաղը, մեկ բառով, մեկ արտահայտությամբ, կամ ինչ-որ դեպքի ենթատեքստով ներկայացրել է այնտեղ ապրող ամեն մեկին: Եվ այդ ամենը ստացվել է տիպական, հյութեղ, խտացված` իսկական… «Գորիս-կորեսյան»:

«Լույսի համը» գրքում տպագրված են էլի մի քանի գողտրիկ պատմվածքներ, որոնց կարելի է դիտել իբրեւ «Գորիս-կյորեսյան» շարքի տրամաբանական շարունակություն: Այդ պատմությունների թեման ու միջավայրը նույնն են, ստեղծված են իրական դեպքերի հիման վրա, հերոսները մեր կողքին, տարբեր ճակատագրերով ապրող մարդիկ են:

Ամփոփելով ասվածը, կարծում եմ շռայլություն չի լինի, եթե գրեմ, որ Լենա Հովսեփյանը փոքր կտավում, արդեն քննություն բռնած, շնորհաշատ գրող է: Եվ նրա «Լույսի համը» ժողովածուի լեյտմոտիվը սոկրատեսյան այն սկզբունքն է, որ իբրեւ փիլիսոփայական մարդաբանության գլխավոր չափորոշիչ, կենսունակ է եղել դարեր ի վեր. «Ճանաչիր ինքդ քեզ»:

Մնում է սպասել նոր գործերի:

ԳԱԳԻԿ ՀԱՅՐՈՒՄՅԱՆ