Երգ, որ ունի սկիզբ ու չունի վերջ

12.12.2013 15:42
1866

Էդուարդ Զոհրաբյանի հիշատակին

Հավատացյալ մարդ ենք. հավատում ենք Աստծուն, հավատում ենք, որ երկնային թագավորությունում մեր ձայնը հասնում է Էդիկ Զոհրաբյանի ականջին, որ նա հուշիկ քայլերով՝ ինչպես բնորոշ էր իրեն, քայլում է մեզ հետ Գորիսի փողոցներով, թոքերն ուռցնում իր Զանգեզուր աշխարհի վեհությամբ ու հպարտությամբ, անտեսանելի թթվածնով, որը ոչ մի հրապուրանքի, ոչ մի հարստության, ոչ մի թագավորության հետ չէր փոխի ու այդպես էլ չփոխեց երբեք։

...1964 թ. աշնան մի ոսկեծամ օր ես եւ իմ ընկեր, ժուռնալիստ Կիմ Ղալաչյանը, որն, ավաղ, այլեւս մեզ հետ չէ, հայտնվեցինք Գորիսում, ու այդ օրվանից մինչեւ 2009 թվականի հուլիսի 4-ի մեր վերջին հանդիպումը ես եւ Էդիկն անբաժան ընկերներ էինք։

Ես չէ, որ պիտի ասեմ, թե ինչպիսի ընկերություն ենք արել։

Ուրիշն էլ չի կարող ասել։ Այդ ընկերությունն ասելով չէր։

Հուլիսի 4-ին, Գորիսից հիվանդ-հիվանդ, ոտքերը հազիվ առաջ տանելով, տմբտմբալով, մի կերպ, վեր կացավ, եկավ Երեւան՝ Հայաստանի գրողների համագումար։

Զգացի, ավաղ, զգացի, որ հեռանում է։ Որ մեկնում է անվերադարձ, անդարձ։ Պայծառատես չեմ։ Համագումարի ընդմիջմանն ասաց.

- Մի տեղ ճարի, մի պատառ հաց ուտենք։

Ասացի.
- Խմբագրության սենյակում ուտելու բան եմ պատրաստել։

Չէր կարողանում խմել։ Չխմեց։ Հացից էլ մի երկու թիքա արեց ու մաղվող աչքերով՝ կարծես մեղավորի նման, ինձ նայեց. իմ իմացած էն Էդիկն այլեւս չկար։

…Դեռ մինչեւ համագումարն էր՝ Հայաստանի գրողների միության նախագահ Լեւոն Անանյանը, իմանալով, որ վատառողջ է, ասել էր՝ թեեւ ափսոս կլինի, բայց՝ չգա համագումար։

Բայց եկել էր։ Ամբողջ համագումարի ընթացքում կողքիս նստեցրի։ Ինչքան փորձեցի, որ համագումարի կեսից տանեմ դստեր տուն, չկարողացա համոզել, մնաց մինչեւ վերջ, նոր միայն թե՝

- Մին մաշին ճարի…

- Գա՞մ հետդ։

Չթողեց։

Էն գնալն էր, որ գնաց։ Կասկած կար սրտումս, բայց չէի ուզում հավատալ, որ վերջին անգամն եմ տեսնում։

Նույն ամսվա վերջերին Գորիսից եկավ մահվան գույժը։

Ներկա լինելով Էդիկի հուղարկավորությանը՝ նույն օրը պարտքս համարեցի գիրք գրել նրա մասին, որը եղավ եւ կրեց «էդուարդ Զոհրաբյան. կանաչ աչքերով տղան» անունը։ Այն տեղ հասավ նրա մահվան առաջին տարուն, տարուց բառացիորեն մի քանի օր առաջ։

Ինձ երջանիկ եմ զգում, որ գիրքը գնահատվեց, նրան անդրադարձավ մամուլը, այդ թվում հանրապետության գլխավոր պաշտոնաթերթ «Հայաստանի Հանրապետությունը»։ Ես չէ, որ այսօր գնահատական պիտի տամ Էդուարդ Զոհրաբյանի ստեղծագործությանը, բայց կարող եմ ներկայացնել նրա գրական նորամուտը։ Վիկտոր Բալայանը, ով մի շրջանում պաշտոն էր զբաղեցնում պետական հրատարակչությունում, մի օր ասաց. «Մի նոր անուն եմ ուզում հրատարակել. Էդիկ Զոհրաբյան։ Լսե՞լ ես»։ Ասացի, ոչ միայն լսել եմ, այլեւ իմ տաղանդավոր ընկերն է։ «Որ էդպես է, ասա, ինչ ունի-չունի, հավաքի, գա հրատարակչություն», - պատվիրեց Բալայանը։ Եվ Գորիսից հրատարակչություն եկավ «Որոտանի որդիները» գեղարվեստական ակնարկների առաջին հատորը՝ նվիրված այն մարդկանց, ովքեր Տաթեւի հիդրոէլեկտրակայան էին կառուցում Որոտան գետի վրա։

Ընթերցողը ստացավ մի գիրք, որն իր գրողական բարձր կուլտուրայով նման չէր մինչ այդ Զանգեզուր աշխարհը փառաբանած գրքերին։ Առաջին ողջունողներից ու գնահատողներից էր Սերո Խանզադյանը։ Հաջորդեցին մյուս գրքերը մեծերի եւ փոքրերի համար. «Բողբոջները չբացվեցին», «Ամենքը մի աշխարհ ունեն», «Յոլյաններ», «Հավերժություն», «Ձիեր», «Հին ջրաղացի նովելը», «Խնձորեսկ» ակնարկների, պատմվածքների ու վիպակների ժողովածուները, «Օրբելյաններ», «Կորած արահետներ» վեպերը, «Գորիսի հանրագիտարան» արժեքավոր աշխատությունը եւ այլն։ Նրա սցենարներով փաստագրական հինգ ֆիլմեր են նկարահանվել, ըստ որում՝ երկուսը Կիեւի Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Թարգմանել է Ե.Շվարցի, Ա.Չխեիձեի, Ա.Ավերչենկոյի եւ այլոց պիեսները, Ա.Տիշկովի «Ռուդոլֆ Աբելն ամերիկյան դատարանի առջեւ», մոսկվաբնակ, ռուսագիր Գ.Կարապետյանի «Հայ բանահյուսության գոհարներ» գրքերը, Անդալուզիայի միջնադարյան բանաստեղծների ստեղծագործություններ։

Պարգեւատրվել է Ռուսաստանի Դաշնության «Փառքի Ոսկե աստղ» շքանշանով, ՀԳՄ «Գրական վաստակի համար» մեդալով, հանրապետական եւ ԽՍՀՄ տարբեր պատվոգրերով։

Արձակագիր, լրագրող, թարգմանիչ, հրապարակախոս, Գորիսի պատվավոր քաղաքացի Էդուարդ Զոհրաբյանը բազմաքանքար մարդ էր։ Մի անգամ Մոսկվայում իրերի բերումով լսելով Առնո Բաբաջանյանի «Մի՛ շտապիր» երգի նրա կատարումը՝ խորհրդային մեծանուն երգչուհի Մարիա Բիեշուն շատ ափսոսանք է հայտնել, որ նա թողել է երգելն ու անցել ժուռնալիստիկային։ Նույն ափսոսանքն է հայտնել նաեւ համերկրացի Կոնստանտին Օրբելյանը, ով նրան քանիցս հրավիրել է երգելու Հայաստանի պետական էստրադային նվագախմբում։ Բայց հաղթել են ժուռնալիստիկան եւ գրականությունը։ Եթե այս ամենը չլիներ, Է.Զոհրաբյանը նաեւ փայլուն գեղանկարիչ կդառնար, նրա վրձնահարվածներով հայրենի բնաշխարհի չքնաղ պատկերներ կան՝ կախված Գորիսի՝ նրա բնակարանի պատերին։ Սակայն բոլորը, թեկուզ լավ, հոբբի էին, նվիրումը գրիչն էր։ Այն էլ այնպիսի նվիրում, որ Գորիս աշխարհի Բարձրավան գյուղում ծնված ու ամբողջ կյանքը Գորիսում անցկացրած լրագրողին «Դրուժբա նարոդով» ամսագիրը վստահի ու չորս ամսով ստեղծագործական գործուղման ուղարկի... Տայգա։

Այս էր Էդիկ Զոհրաբյանը։

ՀԳՄ Սյունիքի բաժանմունքի նախագահ ¥այդ պաշտոնում էլ կնքել է իր մահկանացուն¤ Էդուարդ Զոհրաբյանն ավարտել է Մոսկվայի հասարակական գիտությունների ակադեմիայի ժուռնալիստիկայի բաժինը, Բարձրակարգ լրագրողների պատրաստման համամիութենական ինստիտուտը։ Աշխատել է շրջանային եւ հանրապետական մամուլում, ռադիոհեռուստատեսությունում, Արմենպրես, Ագրոպրես գործակալություններում, «Նորաթերթի» խմբագրությունում։

Ապրեց մի սովորական պարզ, ռանչպարի կյանքով, բայց եւ երկրի ու հողի տերն էր նա, ու ապրեց նաեւ երկրի ու հողի տիրոջ իրավունքով։ Ու իր այդպես գեղեցիկ ապրելով էլ անվերջանալի պահելու է իր Զանգեզուր աշխարհը՝ աշխարհին ու մարդկանց պարզած տարեգրությամբ։
Որովհետեւ ինքը Զանգեզուր աշխարհի տարեգիրն էր։

Որի համար էլ նրան շատ են հիշելու, երկար են հիշելու։

ՎԱՆԻԿ ՍԱՆԹՐՅԱՆ
«Գրական թերթ», N17, 24 մայիսի 2013թ.

Հայտնի է` ովքեր են Երևանից Բաքու մեկնել չարտերային չվերթով

11.12.2024 21:30

ՔՊ-ն միաձայն որոշում է կայացրել հեռացնել Հակոբ Ասլանյանին խմբակցության կազմից. Կոնջորյան

11.12.2024 21:20

Ադրբեջանում ուժեղացել են քաղհասարակության և լրատվամիջոցների նկատմամբ ճնշումները. ԱՄՆ պետքարտուղարություն

11.12.2024 20:45

Զախարովա. ՀԱՊԿ-ին մուծումներ չկատարելը կարող է Հայաստանին զրկել ձայնի իրավունքից

11.12.2024 19:12

ՀՀ Սահմանադրությունը տարածքային պահանջ չի պարունակում հարևան երկրների նկատմամբ․ Փաշինյան

11.12.2024 16:23

«Երևանի ու Բաքվի միջև խաղաղության հաստատման հարցում հասել ենք ամենամոտ կետին»․ Ֆիդան

11.12.2024 16:22

Իսրայելը հաղորդել է սիրիական նավատորմի ոչնչացման մասին

11.12.2024 16:14

Մոսկվան կործանիչներ է առաջարկում Փհենյանին զինվորների դիմաց․ Eurasian Times

11.12.2024 16:12

ՌԴ-ն օրենքով արգելեց ռուսերենին չտիրապետող երեխաներին դպրոց ընդունվել

11.12.2024 16:09

ՀՀ ՆԵՐՔԻՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻՆ՝ ՊԱՐԵԿԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԱԿՏԵՐԻ ԴԵՄ ԲԵՐՎԱԾ ԲՈՂՈՔՆԵՐԻ՝ ՎԵՐԱԴԱՍՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԳՈՎ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՊՐԱԿՏԻԿԱՆ ՈՒ ՄՈՏԵՑՈՒՄՆԵՐԸ ՎԵՐԱՆԱՅՄԱՆ ԿԱՐԻՔ ՈՒՆԵՆ

11.12.2024 15:40

Այս իրավիճակում Հայաստանը պետք է շատ գիտակից ու նուրբ դիվանագիտություն ունենա, ինչը միշտ չէ, որ ունի․ Վիգեն Չըթըրյան

11.12.2024 14:42

Հերթական ծառատունկը՝ Ողջի գետի երկայնքով

11.12.2024 14:07