Հարժիս գյուղի նախկին տեղում՝ Որոտանի կիրճում գտնվող Ներքի շեն վայրում է Սուրբ Մինաս եկեղեցին՝ վերաշինված 1659 թվականին:
Վերջին անգամ այնտեղ պատարագ էր մատուցվել 1931-ին, որից հետո նվաստացվել էին գյուղի հոգեւորականներն ու աքսորվել, իսկ զանգակատունը քանդվել էր, եկեղեցին էլ վերածվել պահեստի:
Նույն տարվա ապրիլի 28-ին հայտնի երկրաշարժի հետեւանքով գյուղը ենթարկվել էր ավերածության, ինչից հետո Յայջին (դա բնակավայրի նախկին, բայց ոչ հնագույն անունն է) տեղափոխվել է կիրճից հյուսիս գտնվող սարավանդ:
Տասնամյակներ շարունակ Սուրբ Մինասն օտարված էր, թեեւ հավատավոր մարդիկ (հատկապես անկախության տարիներին) շարունակում էին այցելել այդ սրբավայր:
2021 թ. հուլիսի 17-ի շաբաթ օրը տեղի ունեցավ տասնամյակներ շարունակ սպասված արարողությունը՝ Սուրբ Մինաս տաճարում մատուցվեց Սուրբ եւ անմահ պատարագ, որը համընկել էր Սուրբ Թադեոս առաքյալի եւ Սուրբ Սանդուխտ կույսի հիշատակի օրվան :
Նախաձեռնողը Մայր աթոռ Սուրբ Էջմիածնի քարոզչական կենտրոնի տնօրեն Տեր Գարեգին վարդապետ Համբարձումյանն էր:
Ինչպե՞ս ծնվեց սպասված այս ձեռնարկումը:
Ըստ Տեր Գարեգին վարդապետ Համբարձումյանի՝ «Ժամանակ առաջ այցելել էինք Հարժիս գյուղ, նաեւ Սուրբ Մինաս եկեղեցի: Դպրոցի տնօրեն Նորայր Եսայանի հետ հանդիպում ունենալուց հետո որոշում ունեցանք, որ ամբողջ գյուղի հետ միասին ուխտագնացություն կազմակերպենք Սուրբ Մինաս»:
Ուխտագնացությունը մեկնարկեց գյուղի սկզբնամասում գտնվող հուշարձանի մոտ, որ նվիրված է Մեծ հայրենականում զոհված հարժիսցիների հիշատակին: Գյուղի բնակիչների մասնակցությամբ այնտեղ կատարվեց հոգեհանգստյան կարգ՝ հայոց բանակի նահատակ քաջարի մարտիկների եւ մասնավորաբար Արցախյան վերջին պատերազմում նահատակված հարժիսցի Մհեր Մարտիրոսյանի հիշատակի համար:
Ուխտավորներն այնուհետեւ ոտքով շարժվեցին Ներքի շեն, որտեղ էլ՝ Սուրբ Մինասում (մի քանի տասնյակ հարժիսցիների մասնակցությամբ) մատուցվեց Սուրբ եւ անմահ պատարագ (պատարագիչ՝ Տեր Գարեգին վարդապետ Համբարձումյան):
Օրվա քարոզի խորհուրդը, որքանով հասկացանք, սիրո անհրաժեշտությունն է հայ ժողովրդի կյանքում՝ գտնելու համար Աստծուն, բարիք գործելու եւ հավիտենությանն արժանանալու համար:
Պատարագին ներկա էին սարկավագներ, դպիրներ, ովքեր իրենց հրաշալի երգեցողությամբ զարդարեցին պատարագի հոգեպարար ընթացքը:
Սուրբ պատարագը նաեւ մասնավոր առիթ էր հատկապես երեխաներին ցույց տալու պատարագի զգեստի յուրաքանչյուր պարագայի խորհուրդը եւ կրելու իմաստը, ինչին ականատես եղան ներկաները:
Ուշագրավ էր, որ ուխտագնացների մեջ կային նաեւ տարածաշրջանի այլ բնակավայրերից ժամանած հավատավորներ:
Առավել ուշագրավ էր, որ Հարժիսի հին գյուղատեղ էին այցելել տասնյակ զբոսաշրջիկներ մայրաքաղաքից: Մեր հարցին, թե ինչո՞ւ եք որոշել անպայման այցելել Որոտանի կիրճ՝ հին Հարժիս, զբոսաշրջիկներից մեկը պատասխանեց՝ «Մեզ ասել էին, որ հին Հարժիսն անզուգական հնավայր է եւ բնության հրաշք ստեղծագործություն, ինչի ճշմարտացիության մեջ արդեն համոզվել ենք»:
Սուրբ Մինասում կատարված պատարագից հետո հոգեհանգստյան կարգ կատարվեց եկեղեցու մերձակայքում գտնվող Պառավ խաչի մոտ, որի շուրջ է երբեմնի Հարժիսի գերեզմանատներից մեկը: Հոգեհանգստյան կարգը կատարվեց գյուղի բոլոր ժամանակների հանգուցյալների համար:
Հավարտ պատարագի՝ ուխտավորների համար կազմակերպվեց սիրո ճաշ՝ հարիսա:
Պատարագից հետո կրկին հանդիպեցինք Տեր Գարեգին վարդապետ Համբարձումյանի հետ, ով մասնավորապես ասաց. «Չէի ակնկալում, որ այսքան մարդաշատ կլիներ ուխտագնացությունը: Մարդիկ խանդավառված էին: Գյուղի հոգեւոր արթնությանը միտված նախաձեռնությունները շարունակական պիտի լինեն, ինչին կաջակցենք նաեւ մենք»:
Ի դեպ, ուխտագնացությունը տեղի է ունեցել Հայ առաքելական եկեղեցու Սյունյաց թեմի առաջնորդական տեղապահ հոգեշնորհ Տեր Մակար վարդապետ Հակոբյանի օրհնությամբ:
Սամվել Ալեքսանյան